Donderdag 6 juni 2019
Jerevan
Om kwart over zeven gaat de wekker en om acht uur genieten we het ontbijt. Sinds lang weer scrambled eggs bij het ontbijt, ik laat het me goed smaken.Om te beginnen een stukje tekst van Djoser:
Het kleine land (net zo groot als België) ligt ingeklemd tussen Georgië en Iran in het noorden en zuiden en Azerbeidzjan en Turkije in het oosten en westen.
De grenzen met Azerbeidzjan en Turkije zijn gesloten vanwege een conflict over Nagorno-Karabach. Armenië telt ruim drie miljoen inwoners.
Armeniërs staan bekend als een intelligent en weerbarstig volk wiens diaspora over de hele wereld is uitgewaaierd. Het kleine land biedt een uitzonderlijke afwisseling van landschappen.
Jerevan is voornamelijk tijdens de Sovjet-Unie gebouwd, maar dankzij het tufsteen doet de stad gezellig en knus aan. De kleur van deze steen is namelijk oranje-rood en niet grijs zoals we de Sovjet-stijl herkennen in veel andere steden. Daarnaast is er veel groen langs de brede boulevards en groenstroken die het stadscentrum omringen en overal vind je gezellige terrassen. Een bezoek aan het nationale cultuurmuseum Matenadaran is een aanrader. Hier vind je de grootste collectie Armeense manuscripten.
(Overigens, dit museum bezoeken we niet).
Indrukwekkend is ook het museum en gedenkmonument voor de Armeense genocide in 1915. Tot op de dag van vandaag door verschillende landen nog niet erkend, geeft dit museum de gebeurtenissen weer die ertoe hebben geleid dat circa 1,5 miljoen mensen zijn gedood. Een indrukwekkend monument  en een grote zwarte vlek in de bewogen geschiedenis van Armenië.
(Overigens, dat monument bezoeken we morgen).
Het leuke plaatsje Echmiadzin neemt een bijzondere plaats in in de Armeense geschiedenis. Al eeuwenlang worden hier de rituelen van de Armeense kerk uitgevoerd. De Armeniërs noemen het de oudste kerk van de christelijke wereld, ook al zijn er veel verbouwingen en restauraties geweest.
(Overigens, gaan we dat bekijken? Ja dus).
In Jerevan kunnen we al genieten van het uitzicht op de prachtige Ararat-berg, maar vanaf het kloostercomplex van Khor Virap ziet deze er nog beter uit.
(Overigens, Khor Virap bezoeken we overmorgen).
Khor Virap is bijzonder omdat Gregorius de Verlichter hier enige tijd gevangen heeft gezeten voordat hij de koning in 301 na Christus tot het Christendom kon bekeren. Hiermee werd Armenië het eerste land dat het Christendom als staatsgodsdienst aannam.
Tja, meteen maar een heet hangijzer, de Armeense genocide.
Ik meen dat onderstaande tekst van Wikipedia afkomstig is:
Tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn in het Ottomaanse Rijk zeer veel Armeniërs omgekomen als gevolg van rechtstreekse moordpartijen en deportatie onder barre omstandigheden. Het precieze aantal slachtoffers is omstreden maar de schattingen variëren tussen 500.000 en 1.500.000 personen. Deze gebeurtenissen worden vrij algemeen erkend als de Armeense genocide. Het standpunt van de huidige Turkse regering is echter dat er van genocide geen sprake was en dat het gebruik van deze term als een belediging voor de Turkse natie strafbaar is. Turkse historici gaan er wel van uit dat er sprake was van een conflict tussen rebellerende Armeniërs en het Ottomaanse leger dat veel slachtoffers aan beide zijden kostte. Zij zeggen dat als van locale massamoorden op burgers sprake zou zijn geweest deze door irreguliere Turkse milities en door zich bedreigd voelende dorpsbevolkingen werden uitgevoerd op de ‘bewapende Armenische opstandelingen’ in hun midden. Daartegenover wijst de ambtelijke correspondentie feitelijk uit dat directieven werden gegeven door centrale en militaire bestuursambtenaren vanuit Istanboel aan districtsambtenaren. Een ‘radicale opruiming’ van Armeniërs met behulp van alle mogelijke middelen werd daarin voorgeschreven waaronder de aanstelling en bewapening van liquidatiemilities uit de munitiedepots van het leger.
Naast Armeniërs kwamen ook veel Pontische Grieken, Aramese en Assyrische christenen om het leven. Het Ottomaanse systeem registreerde geen nationaliteit maar religie wat precieze schattingen bemoeilijkt. De door het Ottomaanse bestuur bewapende milities van losgelaten gevangenen, soldaten en Koerdische clans die de slachtingen hebben verricht, keerden zich tegen alle christelijke minderheden omdat zij ervan verdacht werden de binnenvallende Russische troepen (waar het Ottomaanse Rijk mee in oorlog was) te steunen. Een Russische overwinning zou het vooruitzicht waar kunnen maken van de stichting van een onafhankelijke Armeense staat in Oost-Turkije. Dit is ook de reden dat islamitische minderheden als de Koerden en Arabieren, die het Ottomaanse gezag niet steunden, zich toch ook lieten inschakelen bij de ‘verwijdering’ van de Armeniërs, vooral nadat zij toestemming kregen om de bezittingen van de Armeniërs in beslag te nemen.
Dit gebeurde massaal nadat het uitbreken van de communistische revolutie in Sint-Petersburg leidde tot een terugtrekking van de Russische legers die in 1917 delen van Oost-Turkije hadden bezet, en de Armeniërs geen beroep op steun meer konden doen.
Maar eerst gaan we naar de ruïne van de 7e-eeuwse Sint-Gregorius-de-Verlichter-kerk van Zvartnots, die vooral bestaat uit een verzameling in een cirkel staande muurfragmenten met daaromheen omgevallen zuilen. De kerk werd al in de 10e eeuw verwoest door een aardbeving.
Daartoe verzamelen we om tien voor negen in de receptie en lopen daarna naar de busparkeerplaats. Om negen uur rijden we en een half uurtje later zijn we ter plekke. Jeroen int vast 1.000 Dram p/p, later blijkt de intree 1.300 Dram p/p te bedragen.
Op dit vroege uur staat er al een bus op de parkeerplaats.
Kijk, daar is het en het is nog prachtig weer bovendien.Nog wat – min of meer – onleesbare informatie. Alvast wat foto’s die voor zichzelf spreken.Wat is die man aan het uitstallen?Oh, het zijn DVD’s met foto’s of een film over Zvartnots. Daarin ben ik niet geïnteresseerd, ik ga weer verder kijken.Er is ook een klein museum, daar ga ik ook even kijken.

Ik hoor (prachtig) gezang. Er zingt (en speelt) een koor en vooral de tweede man van links zingt fantastisch. Ai, die DVD’s bevatten zang van dit koor. Nu is het te laat om zo’n DVD aan te schaffen, we moeten naar de bus.Nog een foto als afscheid. Het is trouwens erg warm, mijn GPS geeft 32 graden in de plus aan.Trouwens, Jeroen had wel gelijk om zo vroeg mogelijk te komen, er staan nu al vijf bussen op de parkeerplaats. Om kwart over tien rijden we weer.
Het is niet ver, na tien minuutjes bereiken we de stad Echmiadzin (ook geschreven als Etsjmiadzin). Deze stad is voor Armeniërs een heilige stad. Het was de hoofdstad van Armenië toen het land in de 4e eeuw het christendom als staatsgodsdienst aannam.
Het was ook de eerste zetel van het hoofd van de Armeens-apostolische kerk, de katholikos, en is dat – na een onderbreking van meerdere eeuwen- sinds 1441 opnieuw. Vandaar ook dat de stad wel het Vaticaan van de Armeens-apostolische kerk wordt genoemd.
Ook paus Franciscus heeft in juni 2016 een bezoek gebracht aan de kathedraal van Echmiadzin, maar het staat me niet (meer) bij.
We krijgen 45 minuutjes van Jeroen. Tja, de kathedraal is in renovatie, dat gaat nog wel t/m 2021 duren. Het museum is volgens Jeroen een aanrader. Tjonge, het is een groot complex met vele gebouwen. Het is uiteraard een administratief centrum van de Armeens-apostolische kerk. Ik laat de foto’s voor zichzelf spreken.Uiteraard brengen wij een bezoek aan het museum. De intree bedraagt 1.500 Dram p/p. Ook hier laat ik de foto’s voor zichzelf spreken.Als laatste de speer waarmee Jezus aan het kruis zou zijn doorboord. Volgens Jeroen hangt er in nog drie musea de originele speer. Nou, ik geloof er niets van. Denk maar niet dat een Romeinse soldaat met zo’n mooi bewerkte speer was uitgerust. De sterkte loopt sowieso erg terug door die vier ‘gaten’ in het staal.

dav

Nog een afscheidsfoto en rap naar de bus. Om kwart over elf rijden we weer naar Jerevan.
Het is heel druk de stad in. Hier rijden we langs de Amerikaanse ambassade. Tjonge, ’t is wel een erg groot gebouw. Ziet u die antennes en die schotel op het dak? Geloof maar dat niet alleen Armenië in de gaten wordt gehouden.Om twaalf uur bereiken we ons hotel. Om één uur verzamelen voor de rondwandeling. Oeps, we halen snel broodjes en nog zowat bij de supermarkt en bovendien een flesje wijn. Ik was er doorheen. De lunch nuttigen we op de kamer.Om één uur gaan we van start. Dit lijkt me echt een complex uit het Sovjet-tijdperk.Wie is deze Dappere Dodo? Ai, het is Zoravar Andranik.
Andranik Toros Ozanian, ook wel bekend als Zoravar Andranik (1865 -1927), was een Armeens generaal, politicus en vrijheidsstrijder. Hij wordt gezien als een Armeense nationale held. Ozanian werd geboren in Şebinkarahisar, in het Ottomaanse deel van Armenië. Nadat hij op jonge leeftijd zijn vrouw en zijn zoon had verloren, sloot hij zich aan bij de Armeense vrijheidsbeweging in het Ottomaanse Rijk en werd hij lid van diverse politieke partijen. Ozanian nam deel aan de Balkanoorlogen van 1912 tot 1913. Tijdens de Eerste Wereldoorlog nam hij deel aan de Kaukasusveldtocht en werd hij benoemd tot generaal van de Armeense vrijwilligerseenheden van het Russische leger.
Hij werd begraven op Cimetière du Père-Lachaise te Parijs maar in 2000 herbegraven op de militaire begraafplaats Jerablur bij Jerevan in Armenië.Achter hem zie je de Sint-Gregorius-de-Verlichterkathedraal opdoemen, de grootste kathedraal van Armenië. De bouw van de kathedraal is gestart in 1997. De kathedraal is gebouwd ter ere van het 1700-jarig bestaan van het Armeense christendom en is in 2001 in gebruik genomen. In de kathedraal is het veel lichter dan in andere Armeens-apostolische kerken. Reden is het grote aantal ramen dat de kathedraal rijk is. De kerk is vernoemd naar de Armeense heilige Sint Gregorius, wiens relikwieën in deze kathedraal zijn ondergebracht.Helaas, foto’s maken in de kathedraal is verboden. Alleen deze ansicht is te koop.Nog een afscheidsfoto en we lopen verder naar het Plein van de Republiek. Toentertijd heette dit het ‘Lenin-plein’. Volgens Jeroen passen er op dit plein 270.000 mensen. Rondom het plein staat een aantal belangrijke gebouwen waaronder het Nationaal Museum voor Armeense geschiedenis en een aantal ministeries.Verder fonteinen, vijvers, kunst en een tegel voor Charles Aznavour. Hij was van Armeense afkomst, maar geboren in Parijs. Hij is ons op 1 oktober 2018 ontvallen. Sowieso was hij een groot zanger.Het operagebouw.Rechts daarvan staat dit standbeeld. Het is Alexander Spendiaryan, een beroemde componist.Er is van alles en nog wat te doen.Aan de andere kant van de Opera ‘zit’ dit standbeeld. Is het Aram Khachaturian? U weet wel, van de Onedin Line en van de sabeldans. Waarom zetten ze er nu niet een bordje bij?Hm, het meeste water loopt zo het riool weer in. Dat schiet niet op natuurlijk.Dit standbeeld stelt Martiros Saryan (1880-1972) voor. Hij was een beroemde (moderne) schilder, die werd beïnvloed door Gauguin en Matisse. Het standbeeld staat in het park dat zijn naam draagt. Plaatselijke kunstenaars verkopen hun schilderijen in dit park, dit alles onder zijn toeziend oog.De stadswandeling eindigt om kwart voor drie bij de cascade. Dit (Armeense?) meisje wilde wel even voor mij poseren.Op de groenstrook voor de cascade staat een aantal beelden.Het is nog steeds 32 graden in de plus, eerst maar een terras én een biertje (voor de dorst).
Ik lees over de Cascade:
De Cascade is een gigantische marmeren trap met aan de top een immens Sovjetmonument. Het monument is verrezen ter herdenking van het vijftigjarig bestaan van de Armeense Sovjetrepubliek. Hier is ook een nieuw museum gevestigd, het Cafesjian Museum voor Moderne Kunst. Dit is vernoemd naar de eigenaar, de Armeense zakenman Gerard Cafesjian, die eveneens de Cascade heeft gerenoveerd en uitgebreid met een roltrap. Met deze roltrap omhooggaan is een ervaring op zich. Om de zoveel meter moet er overgestapt worden op een nieuwe roltrap waarbij in strak uniform geklede dames er streng op toezien dat iedereen zich gedraagt. Zij staan er ook om een oogje te houden op de mooie designkunst die overal rond de roltrappen is geplaatst en die behoort tot de collectie van het Cafesjian Museum. Buitengekomen na de laatste roltrap is er een fantastisch uitzicht over de stad, maar ook de berg Ararat is zichtbaar.
Nou, dat gaan we uitproberen. Het lukt allemaal, geweldig.Ok, het is eigenlijk wel mooi geweest voor vandaag. Op GPS lopen we terug naar ons hotel en nuttigen onderweg nog een ‘Italiaans’ ijsje. Om kwart over vijf zijn we op de kamer en eerst maak ik een foto van die bizarre Armeense bankbiljetten. Het lijkt wel Monopoly geld.De was – die we vanmorgen hadden verzameld in een plastic zak – is schoon en droog terug. Lekker makkelijk! Ai, het spettert inmiddels iets. We gaan dus niet naar het Griekse of het Indiase restaurant dat we onderweg gezien hebben, maar zoeken iets wat dichterbij ligt. Het wordt de min of meer aanpalende Italiaan. We bestellen een Griekse salade, kip met frites, een biertje (voor mij) en water.Nou, prima en dat voor 14.500 Dram. We kopen nog water in de supermarkt en om halfnegen zijn we weer op de kamer. Een glaasje wijn lust ik nog wel en deze smaakt mij véél beter dan de wijn die ik op advies van Tamar enige dagen geleden had aangeschaft.
We internetten nog wat, in Nederland ziet het weerbericht er niet best uit, er wordt onweer met zware windstoten verwacht. Tja, dan waren we nog wel van plan om tijdens de pinksterdagen de LF Maasroute (van Maastricht naar Arnhem) te gaan fietsen. Maar…
de Kaukasische Staten zijn ook leuk!
We bereiden nog thee (voor de dorst) en tegen tienen gaan we te bed.
Als laatste de GPS-track.

Vrijdag 7 juni 2019
Jerevan, Garni-tempel en Geghard kerk
Om kwart voor zeven gaat de wekker en om halfacht genieten we het ontbijt.
Om halfnegen verzamelen we in de receptie en daarna lopen we naar de busparkeerplaats. Even later rijden we de stad uit.Om vijf over negen maken we een fotostop. Vanaf hier is Jerevan te zien.Om halftien stappen we in het stadje Garni uit de bus. De helft van de groep rijdt met de gecharterde jeeps naar de tempel van Garni, ikzelf, Orchideetje en de andere helft van de groep gaan lopen. Ik wil het toch proberen, want zo te horen is het een mooie wandeling.
In Garni heeft de tijd ook al geruime tijd stilgestaan. Het rijdend materieel is aftands, de infra is slecht verhard, maar… ze zijn met de weg bezig.Water is er genoeg, jammer dat er nogal wat plastic in dobbert.Nou, daar lopen we, het gaat eerst iets omlaag.Deze rots bestaat uit basalt. Dat is handig spul om dijken mee te bekleden. Die kasseien wegen waar wielrenners zo dol op zijn, dat zijn toch ook basaltblokken?Helaas lopen we te ver door – door wiens enthousiasme was dat ook alweer? – en moeten we een heel eind terug. Stijgen uiteraard!
Ok, we kruipen door een opening in een hekwerk en dan gaat het echt steil omhoog over een geitenpad. Na elke twintig meter moet ik even uithijgen. Het is me 100% duidelijk, mijn hart trekt dit niet meer. Het is zonder (levens)gevaar voor mij, maar leuk is het niet. Bovendien is het natuurlijk behoorlijk warm. Ondanks dat ik soms duizelig ben van zuurstofgebrek zie ik toch kans om wat foto’s te maken.
Ai, daar is de tempel. Het is nog een heel eind stijgen, maar het eind is tenminste in zicht.Nu schiet het lekker op, waarom bouwen ze die tempels altijd op de hoogste toppen?Om elf uur lopen we langs een restaurant. Gaan we hier pauzeren? Nee, verder maar weer, ’t is nog een klein stukje stijgen. Ik ben er bijna, uiteraard zijn er hier weer souvenirverkopers actief. Ok, gehaald! Sowieso een mooie wandeling en ik ben blij dat ik gekozen heb om te lopen. En dan te bedenken dat ik een aantal jaren geleden rustig 2.000 meter steeg op een dag. Ik heb er wel moeite mee dat het niet meer gaat.
De intree bedraagt 1.500 Dram p/p.
Eerst de in het Engels gestelde informatieborden.Op Wikipedia vind ik:
De Grieks-Romeinse Garni tempel werd waarschijnlijk in de 1e eeuw gebouwd in opdracht van koning Tiridates I en was gewijd aan de zonnegod Mihr en onderdeel van het fort. Toen Armenië zich in het begin van de 4e eeuw, onder leiding van koning Tiridates IV, bekeerde tot het Christendom werden de meeste heidense bouwwerken gesloopt maar dit gebouw bleef gespaard en werd het zomerhuis van de zuster van de koning.
Tijdens een aardbeving in 1679 stortte het gebouw in om in de periode van 1969 tot 1975 weer herbouwd te worden.
Verder vind ik:
Mihr is de godheid van het licht van de hemel en de God van de zon in de oude Armeense mythologie. De aanbidding van Mihr werd gecentreerd in een regio genaamd Derjan, een district in Upper Armenia, momenteel gelegen in het oosten van de Turkse gebieden.
De tempel gewijd aan Mihr werd gebouwd in het dorp Bagaritch. Ondanks het feit dat de Armeense Mihr minder prominent in Armenië was dan Mithra in Perzië, is Mihr de wortel van vele Armeense eigennamen zoals Mihran, Mihrdat en Mehruzhan. De Armeense heidense tempel Mehian heeft ook dezelfde bron. De maand februari was gewijd aan Mihr en heette Mehekan. In 301 werd het christendom de officiële religie van Armenië en de Armeense kerk nam vele heidense rituelen en ceremonies over. Zo wordt het christelijke vuur-festival van Trndez, dat heidense wortels heeft, nog steeds gevierd in februari, de maand gewijd aan Mihr.
Overigens, Karel Onwijn houdt het er in zijn gids op dat de tempel is gebouwd ter ere van de god Mithras (of Mithra). Tja, dit is een Indo-Iraanse godheid. Maar, linksom of rechtsom, er zijn natuurlijk dwarsverbanden.
Ok, bijna alle goden zijn terug te voeren op de zonnegod. Ook Jaweh – de god van het Oude Testament – eerst een stormgod, heeft later de gedaante van de zonnegod aangenomen (de god van het licht).
Nou, ’t is hier bepaald druk. De tempel van Garni is natuurlijk een ‘highlight’. Oeps, we zitten hier op 1.395 meter hoogte.De voor- en de zijkant. Ook de timpaan.Iemand is met een drone aan het vliegen. Dat moeten ze verbieden! Het ding maakt niet alleen een hels kabaal, maar wat als de ‘piloot’ het geval niet meer in de hand heeft?
Dan kun je hem zo in je nek krijgen.Ik ga iets lager staan.Het uitzicht mag er zijn.Nog een afscheidsfoto.We lopen richting bus, die iets verder geparkeerd staat. Orchideetje scoort nog een ijsje, ik houd het bij een blikje ijskoffie.Is dit nog een bus uit het Sovjet-tijdperk?Met de fiets kan het ook. Achter- én voortassen, dus deze globetrotters kamperen.Om twintig voor twaalf rijden we weer. In een kwartiertje rijden we naar het Geghard-klooster.
Opnieuw een ‘highlight’. Op Wikipedia vind ik:
Er wordt voor het eerst naar dit klooster verwezen in documenten en inscripties uit de 7e en 10e eeuw. Volgens de overlevering werd het klooster in de 4e eeuw gebouwd door Gregorius de Verlichter.
Het kloostercomplex is gelegen binnen de wallen, die uit de 13e eeuw dateren. In het complex bevinden zich verschillende kerken en graven, de meeste uit steen gehakt, die de piek-periode van de Armeense architectuur laten zien.
Het complex ligt in een bijzonder natuurlijk landschap aan de ingang van de Boven-Azatvallei. In 2000 is het klooster samen met de vallei toegevoegd aan de Werelderfgoedlijst.
Hoewel de belangrijkste kapel werd gebouwd in 1215, werd het klooster gesticht in de 4e eeuw door Gregorius de Verlichter op de plaats van een heilige bron in een grot.
Het klooster werd oorspronkelijk Ayrivank genoemd, wat ‘het klooster van de grot’ betekent. Die naam is later veranderd in Geghard of meer volledig Geghardavank, ‘het klooster van de speer’. Deze naam verwijst naar de Heilige Lans waarmee Jezus aan het kruis werd doorstoken. Naar verluidt is die naar Armenië gebracht door de apostel Judas Taddeüs. De speer is nu te zien in de schatkist van Etsjmiadzin.
Sommige van de kerken die zich in het klooster bevinden, zijn volledig uit de rotsen gehouwen. De combinatie, samen met talrijke gegraveerde en vrijstaande ‘chatsjkars’, is een uniek gezicht. Geghard is een van de meest bezochte toeristische bestemmingen in Armenië.
Even over die ‘chatsjkars’, in de gids van Karel Onwijn staat een goede toelichting:
Zelfs tijdens een kort verblijf in Armenië kom je ze overal tegen, chatsjkars, letterlijk vertaald: kruisstenen. Deze gebeeldhouwde gedenkstenen hebben meestal als centraal teken een kruis. Hieromheen zijn weer andere motieven uitgebeiteld, uiteenlopend van rozetten tot druiventrossen en soms ook Bijbelse motieven. De rechtopstaande tegelachtige stenen worden meestal gemaakt om levende of overleden personen te eren, maar ook als beschermingssymbool tegen natuurrampen of ter herdenking van militaire overwinningen. Je vindt ze vooral in en nabij kloosters en begraafplaatsen, maar ook aan de kant van de weg of midden in het veld. De eerste chatsjkars verschenen in de 9e eeuw. Als hoogtijdagen van de chatsjkarkunst beschouwt men de 12e tot de 14e eeuw en in mindere mate ook de 16e en 17e eeuw. Sinds de onafhankelijkheid in 1991 zie je ook weer een opleving van deze kunst. Er zijn in het huidige Armenië zo’n 40.000 chatsjkars. Ook in vroegere Armeense gebieden die nu toebehoren aan buurlanden als Turkije en Azerbeidzjan, bevinden zich nog chatsjkars. Daar worden ze echter sterk verwaarloosd. De mooiste exemplaren in Armenië zelf tref je aan in Hagpat, Geghard en Gosjavank. Degrootste verzameling bevindt zich op een begraafplaats in het plaatsje Noratus bij het Sevan-meer.
De toegang tot Geghard is gratis. Maar wel is het ontzettend druk. Hoewel, als je even geduld oefent valt er best wel te fotograferen. In de kapel is het erg donker, sommige foto’s zijn niet zo best, voor betere houd ik mij aanbevolen. De foto’s laat ik voor zichzelf spreken.Een foto als afscheid.Op de parkeerplaats staat die Nissan weer. Een beetje jaloers ben ik wel.Ik had het al even aangestipt, zondag 9 juni is het Pinksteren. Maandag 10 juni 2e pinksterdag, maar dat fenomeen van ‘2e’, oftewel 2e paasdag, 2e kerstdag is een typisch Nederlands gebruik. Mogelijk dat het daardoor in Garni en Geghard zo druk was.
We horen van Jeroen dat de scholen hier nu drie maanden dicht gaan, maar… eerst zijn er nog de nodige (culturele) schoolreisjes.
Om één uur rijden we weer. De weg is slecht. Om kwart voor twee kopen we in een supermarkt de lunch voor vandaag en nuttigen dat in de bus. Tja, dit is een intensieve reis en er wordt geen tijd verloren. Via het plein van de Revolutie rijden we naar het Genocide-monument.
Het in het park Tsiternakaberd gelegen Genocide-monument is gebouwd om de naar schatting 600.000 tot 1,5 miljoen slachtoffers te herdenken, omgekomen tijdens de als genocide aangemerkte massamoord op Armeniërs in 1915 in Turkije. Het monument is er gekomen nadat in 1965 in het kader van de 50-jarige herdenking van deze genocide in Jerevan 1 miljoen Armeniërs de straat op waren gegaan. Zij eisten van de Sovjetregering eindelijk officiële erkenning van de Armeense genocide. Om verdere onrust te voorkomen zegde het Kremlin de bouw van een monument toe ter herinnering aan (en feitelijk erkenning van) de genocide. Het monument is in 1968 geopend en vormt sindsdien de officiële locatie van de jaarlijkse herdenking op 24 april.
In het Engels gestelde informatie.Het belangrijkste onderdeel van het monument – en vanaf grote afstand zichtbaar – is een 44 meter hoge zuil die de nationale wedergeboorte van het Armeense volk symboliseert. Links staat een grote muur met daarop de namen van alle dorpen en steden waar moorden op Armeniërs hebben plaatsgevonden. In het midden het monument waar de eeuwige vlam brandt.Wie hier begraven is, weet ik niet.Dit is het monument waar de eeuwige vlam brandt.De eeuwige vlam en twee mensen (Armeniërs?), die bezig zijn met de uitvoering van een mij onbekend ritueel.Rondom deze vlam staan 12 ijzeren platen die 12 verloren Armeense provincies in het huidige Turkije vertegenwoordigen.Is dit nog een krans van de laatste herdenking?Het is even zoeken naar de ingang van het op dit terrein gelegen Museum van de Armeense Genocide. Hier zijn de gebeurtenissen van 1915 en ook van eerdere massamoorden op Armeniërs uitgebreid gedocumenteerd, inclusief ooggetuigenverslagen, dagboekfragmenten en aangrijpende foto’s.
Het is inderdaad aangrijpend. Er is in het engels gestelde toelichting bij de foto’s, maar er is teveel te zien om alles te lezen. Ik fotografeer een selectie en laat de foto’s en teksten voor zichzelf spreken.Tegen halfvier hebben we het gezien, maar ook de vermoeidheid laat zich gelden.
Een kwartiertje later stappen we uit de bus op het plein van de Revolutie. Het is nog geen tien minuten lopen naar ons hotel.We hebben het wel gehad voor vandaag. We hebben zoveel gezien! We nemen er even ons gemak van.
Hm, dat Griekse of Indiase restaurant, is dat wat? Nee, we brengen het niet meer op en lopen tegen zessen naar de aanpalende Italiaan.
Ik bestel een Armeense salade, water en een biertje.En een ‘Pizza Zatar’. Ok, beide prima.We kopen nog water bij de supermarkt om de hoek en even na zevenen zijn we in ons hotel.
Douchen, mailen, nog wat lezen en tijdig kruipen we erin.
Als laatste de GPS-track van vandaag. Overigens, die kaarsrechte lijn onderaan is een bug.