Zondag 18 november 2007
Amman – Jerash (Gerasa) – Amman
Om zeven uur gaat mijn mobiel en vlak daarna volgt de wekservice van het hotel.
Om halfacht zitten we aan het ontbijt. Het ontbijt is heel redelijk, we verblijven tenslotte in middenklasse hotels, dus overdadige ontbijtbuffetten moeten we niet verwachten.
Om half negen stappen we in de gereedstaande bus en maken kennis met onze reisleider. Het blijkt een Jordaniër te zijn, die zichzelf de Nederlandse taal heeft eigengemaakt.
Ik vind dat een bijzondere prestatie! Zijn naam is: Hamdan. Om te beginnen rijden we naar de King Abdullah Moskee. Op straat maak ik een foto van een Jordaanse kentekenplaat. De auto’s die hier rondrijden zijn van diverse bouwjaren. Velen zijn nagelnieuw, maar er rijden ook auto’s rond die al tientallen jaren oud zijn. In de opgang naar de moskee hangt dit bordje. Verwijst dit naar de toiletten? Of is dit de vluchtroute bij brand? Ik beheers het Arabisch niet, dat is soms wel lastig. Het gebouw is opgetrokken in wit marmer en voorzien van blauwe ‘versieringen’.
Hoewel, dit zouden wel eens letters kunnen zijn, oftewel, er staan hier teksten uit de Koran. Twee minaretten priemen de blauwe hemel in. De zon schijnt fel en het marmer schittert in mijn ogen. De moskee is in 1989 door koning Hoessein (1935-1999) gebouwd ter nagedachtenis aan zijn grootvader. Van de ruim 6 miljoen Jordaniërs is 92% moslim (soeni-richting) en 6% christelijk (vooral Grieks-orthodox). We lopen verder. Mannen mogen zonder meer de moskee betreden, vrouwen moeten een soort ‘chador’ met capuchon aan. Dat ziet er wel enigszins potsierlijk uit. Allah moet wel gevoel voor humor hebben. Wel moet iedereen zijn schoenen uittrekken. Onder leiding van Hamdan betreden we de gebedsruimte. Ik vermoed dat een willekeurige toerist niet zomaar naar binnen mag. Er staan bewakers bij de ingang en die zullen er niet voor niets staan. Hamdan is hier natuurlijk een vaste bezoeker, want ik zie dat ze hem kennen. We verzamelen ons in het midden van de koepel en maken een klein kringetje. Hamdan vertelt dat de Islam is gebaseerd op vijf zuilen. Die houden in:

• de fundamentele geloofsbelijdenis: er is geen god behalve Allah, en Mohammed is zijn boodschapper;
• de rituele gebeden;
• de betaling van de aalmoes voor de armen;
• het vasten tijdens de Ramadan;
• de pelgrimstocht naar Mekka minstens eenmaal in het leven, voor hen die zich dat kunnen veroorloven.

Hamdan vertelt dat, wanneer er vanaf de minaret door de muezzin wordt opgeroepen tot het gebed, vele moslims naar deze moskee gaan. Op vrijdagmiddag komen er hier soms 3.000 gelovigen bijeen. Ondertussen zal elke Nederlander wel weten dat moslims vijfmaal per dag bidden. Dat is:

• tussen de eerste ochtendschemering en zonsopgang;
• een kwartier ná de hoogste stand van de zon;
• anderhalf uur vóór zonsondergang;
• vlak ná zonsondergang;
• anderhalf uur ná zonsondergang.

Deze tijden zijn gekozen, om niet de indruk te wekken, dat moslims ‘zonaanbidders’ zijn. Desondanks geeft het mij te denken.
Wat nu volgt is heel bijzonder. Hamdan legt uit waartoe de strepen op het tapijt dienen en hij laat zien waar een moslim zich opstelt voor het gebed. Daarna spreekt hij de heilige Arabische teksten uit en voert de bijbehorende bewegingen uit. Vooral in deze ruimte maakt dit wel indruk op mij. De Islam is toch een geloof met een enorme ‘drive’.
De dames trekken de chador weer uit en iedereen trekt zijn schoenen weer aan. Met de bus rijden we in een kwartiertje naar de Citadelheuvel of in het Arabisch Jabal al-Qala’a. Amman is gebouwd op zeven heuvels en nu staan we op de heuvel die het eerst bewoond werd. Wat meteen opvalt zijn de pilaren van de Herculestempel gebouwd rond 170 ter ere van de Romeinse Keizer Marcus Aurelius (161-180). Het is een prestatie van formaat om deze segmenten te stapelen tot pilaren. Honderd meter ten noorden van de Herculestempel bevinden zich de resten van de 6e eeuwse Byzantijnse kerk. Op de Citadelheuvel bevinden zich ook nog de ruïnes van de Qasr, oftewel de burcht, gebouwd omstreeks 790 door de islamitische Omajjaden.
De Citadelheuvel biedt een mooi uitzicht over Amman, een stad met meer dan 1 ¹/₂ miljoen inwoners. Niet zichtbaar op de foto ligt het Romeinse theater.Na een rondje door het kleine museum stappen we weer in de bus en rijden naar het Romeinse theater. Wow, vanaf de Citadelheuvel gezien leek het me niet zo groot, maar nu ik door de poort loop, zie ik pas de immense afmetingen. Er zijn 44 rijen met in totaal 6.000 zitplaatsen. Ik loop rustig aan omhoog, wat niet meevalt, gezien de enorme optrede. Wat is alles nog in goede staat, als je bedenkt dat het theater tussen 169 en 177 is gebouwd, onder het bewind van Marcus Aurelius. Tot heden is het theater nog in gebruik. Het is al na elven, tijd voor koffie. Hier vlakbij is een restaurant. Ik bestel Nescafé, als je koffie bestelt krijg je net als in Griekenland ‘Turkse’ koffie.
Het spijt me, ik krijg dat echt niet weg. De Nescafé wordt op het terras geserveerd in de vorm van een bouwpakket. Geeft niet, het smaakt prima. Ik zie dat het inmiddels 28 graden is. Als we even naar Nederland bellen, horen we dat het daar regent. Kijk, dat zijn nu leuke dingen om te horen. Sommige Jordaniërs bestellen een waterpijp. Het is dat ik niet rook, want de belletjes in het water borrelen wel leuk. Ik bestel nog een blikje cola voor de dorst. Zowel de koffie als de cola kosten 1 dinar. Dat valt alleszins mee als je beseft dat een dinar en een euro zowat evenveel (weinig) waard is.
We stappen weer in de bus en rijden een uurtje in noordwestelijke richting. We stoppen even na enen bij een groot restaurant. Ha, dit is echt neergezet om grote aantallen toeristen te ‘verwerken’. Het is helemaal niet druk en uiteraard is er op ons gerekend.
Het saladebuffet is open en ik begin maar met kleine beetjes. Ik weet nog van Libanon dat de groente rijkelijk voorzien wordt van azijn. Hier is dat gelukkig niet het geval, alles smaakt puur natuur. Even later krijgen we een pannetje uit de oven, met daarin gehakt, tomaten en aubergines. Turks brood erbij, wat wil je nog meer. Dat het brood vers uit de oven komt, zien we even later. Als laatste krijgen we nog Turkse koffie geserveerd en dit keer valt het mee, de smaak is redelijk en gelukkig bevat de substantie weinig drab.
We zitten hier vlakbij de stad Jerash, in de oudheid bekend als Gerasa. Het bezoek aan Gerasa is één van de hoogtepunten van deze Jordanië-reis. Alexander de Grote (356-323 voor onze jaartelling) stichtte de stad, de Nabateeërs breidden de stad uit, onder de Romeinen ontwikkelde de stad zich tot cultureel centrum en de bisschoppen van het Christelijke Byzantijnse Rijk bouwden er een groot aantal kerken. Helaas, de aardbeving van 747 vernielde Gerasa en de bevolking hield het voor gezien. In de loop van de jaren raakte de stad bedekt onder een dikke laag zand. Meer dan 1000 jaar werd er niet naar de stad omgekeken tot de Duitse archeoloog Seetzen in 1806 de stad herontdekte. Momenteel bezoeken duizenden toeristen per dag de best bewaarde ruïnestad van het Midden-Oosten. Deze stad wordt ook wel het Pompeii van het Midden-Oosten genoemd.
Inderdaad, het is indrukwekkend en het begint al meteen goed met de triomfboog van Hadrianus (bekend van de Hadrian Wall in Groot-Brittannië), gebouwd in 129.
De 25 meter hoge hoofdboog en de nevenpoorten zijn goed bewaard gebleven. Tja, zo’n Romeinse keizer was geen godheid, maar volgens mij scheelde het niet veel. Op de grond liggen talloze brokken steen, ongetwijfeld omlaag gekomen tijdens een aardbeving. Je zou alles natuurlijk kunnen restaureren, maar ja, dit heeft ook wel wat.
We lopen een minuutje of vijf, deze stad is werkelijk van gigantische afmetingen, waarna we aankomen bij de Zuidpoort. Deze poort heeft meer weg van een triomfboog dan van een poort. Korintische zuilen staan aan beide zijden van de hoofdingang en de zijpoorten zijn voorzien van nissen, waarin vroeger standbeelden hebben gestaan. Na de Zuidpoort bereiken we het Forum. Het is een prachtig ovaalvormig plein van meer dan 80 meter breed en omgeven door een zuilengalerij. Het is gebouwd tussen 50-80 en tot heden is niet duidelijk of dit plein dienstdeed als markt of dat het een offerplaats was voor Zeus. We lopen even in westelijke richting en komen bij het Zuidelijk theater. Bij de bouw, van 90-92, is handig gebruik gemaakt van een heuvel. Er zijn 29 rijen banken die plaats bieden aan bijna 5.000 personen.Ik loop helemaal naar boven, ook nu is de optrede weer aan de hoge kant. Tijdens het afdalen krijg ik gewoon kramp in mijn bovenbenen. Er is een groepje mannen aanwezig, die een rondedansje maken, terwijl zij zichzelf begeleiden met doedelzak-muziek. Of dit historisch verantwoord is weet ik niet, in elk geval is de akoestiek hier in orde. Een grote doos voorzien van gleuf staat uitnodigend gereed. We lopen het theater uit, gaan bovenlangs het Forum en komen uit bij het Zuidelijk Tetrapylon. Dit is de kruising tussen de Cardo Maximus (noord-zuid gelegen) en de Decumanus Zuid (oost-west gelegen). Vanaf dit punt kijken we dus naar de huidige stad Jerash. Bijzonder is dat deze stad voor een groot gedeelte bovenop de ruïnes van Gerasa is gebouwd. Opgravingen zijn daar uiteraard uitgesloten. Op dit kruispunt heeft een Tetrapylon gestaan (een tempelportaal, dat langs de vier zijden open is), alleen de voetstukken zijn bewaard gebleven. We lopen verder en in mijn aantekeningen lees ik dat dit een kerk is uit de 6e eeuw.
Is dit de kerk van de Heilige Petrus en Paulus? Dit is de tempel van Artemis, gebouwd omstreeks 150, een gebouw van 160 meter lang en 120 meter breed. De tempel werd omzoomd door 13 meter hoge Korintische zuilen, waarvan er nog een aantal overeind staan.Er volgen nog drie foto’s, waarvan ik aanneem dat ze ook genomen zijn in of in de directe omgeving van de tempel van Artemis. We lopen in oostelijke richting en komen uit op de belangrijkste, 700 meter lange straat van Gerasa, te weten de Cardo Maximus. Maar liefst 260 Korintische zuilen – het blad van de Acanthusplant diende als model – hebben de eeuwen en vele aardbevingen overleefd. Aan weerszijden van de straat stonden handelshuizen en winkels, die de stad aanzien gaven. Het oorspronkelijke plaveisel van de Cardo Maximus is nog intact. De stenen platen werden in diagonale richting gelegd, zodat de karrenwielen niet in de voegen vast kwamen te zitten. De sporen van de wagens die hier in de Romeinse tijd met hun houten wielen overheen reden, en de steen uitholden, zijn nog steeds te zien. De straat was voorzien van riolering en de putdeksels zijn nog aanwezig. We lopen de Cardo Maximus in zuidelijke richting af en komen langs het Nymfaeum. Dit is een twee verdiepingen hoge fontein uit de 2e eeuw. De benedenverdieping werd geheel in marmer uitgevoerd, de bovenste verdieping is versierd met fresco’s die nog gedeeltelijk te zien zijn. Onderaan op de foto is nog net de rand te zien van de water-opvangbak. Deze is provisorisch gerepareerd met strippen. Pal naast het Nymfaeum staat de tempel van Dionysos uit de 2e eeuw, in de 4e eeuw herbouwd als Byzantijnse kerk. Het tympaan vertoont een aantal indrukwekkende scheuren. Nog wat verderop staat een gebouw, dat vermoedelijk dienst heeft gedaan als winkelcentrum. Mogelijk is er een slager gevestigd geweest. In het midden heeft in elk geval een fontein gestaan. Achterom kijkend nog een foto van de Cardo Maximus. De zon staat al wat lager en hult de stad in een roodachtig licht. Het diagonaal gelegde plaveisel en het trottoir is goed te zien. We lopen terug naar de bus en passeren nog eenmaal de Triomfboog van Hadrianus, prachtig uitgelicht door de ondergaande zon. We hebben nauwelijks twee uur in Gerasa doorgebracht, ik had hier best wel een hele dag kunnen doorbrengen. Maar ja, dit is een korte rondreis, eigenlijk een kennismaking met Jordanië. Ik moet echt nog een keer terug, dat spreekt. In dik een uur rijden we terug naar ons hotel. Hamdan stelt voor om voor ons een authentiek Jordanees restaurant te bespreken. Dat lijkt ons wel wat en tegen zevenen vertrekken we per taxi. Voor de taxi betalen we 1 dinar per persoon, dat is toch te doen.
In de hal zit – neem ik aan – de schoonmoeder van de eigenaar Turks brood te bakken.We nemen plaats aan tafel waarin een groot koperen bord is gemonteerd. Daarop worden vele schalen met lekkernijen neergezet. Tja, dan is het bordjes vullen en smullen maar.Helaas voor de liefhebbers, de eigenaar zal een goed moslim zijn, alcoholische drankjes zijn niet verkrijgbaar. Ach, een colaatje is eigenlijk net zo lekker. Er eten hier meer groepen toeristen, maar ook vele Jordaniërs. Achter ons zit een complete familie de jarige in het Engels (!) toe te zingen. Toch een teken dat het hier dik voor elkaar is. Toch is het lang niet vol, gelukkig. Voor de prijs hoeven we het niet te laten, ik betaal 10 dinar voor het eten en nog wat voor de colaatjes. We nemen een taxi terug en zijn rond half tien in het hotel.