Zondag 27 juni 2021
Stadswandeling Kampen
Om halfnegen nuttigen we het ontbijt. Ik ga weer voor het Full English breakfast, begeleid met twee bekers thee en ter afsluiting een kop koffie. Orchideetje doet het met het ontbijt wat rustiger aan.We pakken in, checken uit en rekenen af. Tot ziens!
Op naar Kampen, onlangs hebben de ‘Van Rossums’ ook een bezoek gebracht aan Kampen. Nu zijn we al vaker in Kampen geweest, maar tijd voor een uitgebreide stadswandeling hadden we niet eerder.
Het is bewolkt bij vertrek, maar als we in Kampen aankomen schijnt de zon volop.
We parkeren aan de IJsselkade en starten even na half twaalf met de stadswandeling.
We gebruiken daarbij de ‘Thea Beckman route’, een uitgave van de VVV. Ik heb ook op mijn GPS een stadswandeling staan, maar ja, dat is een route zonder verdere informatie.
Dit is wel een bijzonder gebouw met een bijzondere geschiedenis. Op de gevelsteen staat: ‘Aan het Instructiebataillon 1850’ en op de andere: ‘Door oud- en actief dienenden onderofficieren 1900’.Deze ‘Van Heutszkazerne’ is een voormalige kazerne aan de Oudestraat 216. De kazerne is vernoemd naar Joannes Benedictus van Heutsz, een officier in het Nederlandse leger die in 1900 werd benoemd tot luitenant-generaal.
Kampen vormde een belangrijke schakel in de verdediging van de IJssellinie, omdat het over een van de weinige vaste oeververbindingen beschikte. De Van Heutszkazerne was echter niet de enige kazerne in Kampen. Vanwege zijn strategische ligging had Kampen drie kazernes binnen zijn stadsgrenzen.
Het Van Heutszplein, het plein voor het gebouw, herinnert nog aan de van oorsprong militaire functie van het gebouw.
Reeds in 1815 had Kampen een infanteriebataljon binnen zijn muren die gehuisvest was in de Van Heutszkazerne. Deze infanteristen werden in 1830 ingezet om de uitgebroken opstand in België te helpen onderdrukken.
In de kazerne was van 1831 tot 1839 het Korps Jagers van Cleerens gehuisvest, een eenheid van het KNIL. In 1839 werd het werfdepot van het Korps Jagers van Cleerens opgeheven en in 1851 vestigde zich in de kazerne een instructiebataljon. Een jaar later kwam er ook een opleiding tot hoornblazer bij, hetgeen leidde tot de oprichting van een muziekkorps.
Na de Tweede Wereldoorlog is de kazerne in gebruik geweest als opleidingscentrum voor de militaire administratie en later is de voormalige kazerne in gebruik geweest als kantoor van de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders, dat later naar Lelystad verhuisde. In 1978 vestigde de Christelijke Academie voor Beeldende Kunsten zich in het gebouw.
In 2014 biedt de kazerne huisvesting aan de bibliotheek, RTV IJsselmond, De Stentor, het gemeentearchief, de stadsarcheoloog, het depot van het Stedelijk Museum Kampen en de historische vereniging Jan van Arkel. De naam van de voormalige kazerne werd ‘Stadskazerne’. Vanaf 2016 is duidelijk dat ook de militaire school (ingang aan de Buiten Nieuwstraat) niet wordt gesloopt, maar wordt verbouwd tot 4 woningen. Het kenmerkende gebouw blijft daarmee behouden voor de stad. (Bron: Wikipedia).
We lopen in zuidelijke richting over de IJsselkade. Hier ergens links moet de B&B zijn waar we toentertijd hebben overnacht. Ik heb het adres niet bij de hand en ik zie hem niet. Mogelijk is de B&B opgedoekt. Er liggen hier een aantal historische – neem ik aan – scheepjes.Verderop bevindt zich de Stadsbrug.De brug is op 26 november 1999 officieel geopend. In 1448 bouwde Kampen haar eerste houten 200 meter lange brug over de IJssel. De eeuwenoude verbinding tussen Kampen en IJsselmuiden heeft meerdere vormen gekend: van een eenvoudige houten brug, naar een ijzeren brug met fraaie torens en poortgebouwen gesierd met beelden, tot de moderne hefbrug met de kenmerkende gouden wielen van vandaag. In de volksmond varieerde de naam van de brug: de Lange Brugge, de Olde Brugge, de Visbrug en de IJsselbrug. Lange tijd heeft er rechts van de brug op de kade het Tolhuis gestaan. Schippers en kooplieden die met hun goederen Kampen passeerden, moesten hier tol betalen. Links van de brug stond de grote stadskraan. De omgeving van de stadskraan was de belangrijkste plaats bij de stad waar goederen geladen en gelost konden worden. Doordat de stadsmuur hier een knik naar binnen maakte, was de kade rond de kraan breder dan elders langs de IJssel.
Rechts van ons zien we de Nieuwe Toren. Daar gaan we straks een kijkje nemen.We lopen naar de rustplaats halverwege de brug. Vanaf hier is er een schitterend uitzicht over de IJssel en het stadsfront van Kampen.Daarna lopen we weer terug naar de IJsselkade. Op deze kade, die buiten de stadsmuur lag, heerste bedrijvigheid van handel en scheepvaart. Toen de stadsmuur haar verdedigende functie verloor, werden er ook buiten de muur huizen gebouwd: zie als resultaat het prachtige stadsfront langs de IJssel.
De IJssel was vroeger een belangrijke handelsroute en is dat voor de binnenvaart nog steeds.
We lopen door de vispoort. Rechts op de muur is een zogenaamde muurreclame geschilderd.Iets verder staat het Raadhuis.Ik meen dat ik in deze Banketbakkerij/Konditorei tijdens een wandeling de KMA heb genuttigd.Kijk, daar staat de Nieuwe Toren.Tja, dat moet mij toch van het hart, sommige bezienswaardigheden worden in de wandelgids niet genoemd en anderen zijn onvindbaar. Heb ik ooit een gidsje in handen gehad dat de toets der kritiek kon doorstaan? Ik meen van niet, maar voor het schrijven van zo’n gids moet je wel aanleg hebben.
Zo te zien lopen we achterlangs het Stedelijk Museum Kampen.Dit toch wel aparte pand uit 1939 is niet vermeld in het gidsje.We zien een groot terras, maar dit keuren we af. Iets verder is een Gelateria annex koffiepunt. Hier zit het aardig vol, dus ook hier gaan we aan voorbij. Nog iets verder is ‘Momo Asian Bistro’. Hier strijken we neer en nuttigen koffie/thee. Sowieso prima!
Gezien ons uitgebreide ontbijt hoeven we er verder niets bij.We stappen op, iets verder staat deze Harley-Davidson. Ik bezit geen motorrijbewijs – het is het enige rijbewijs dat ik mis – maar ik heb wel iets met motoren.Dit lijkt me een voormalig pakhuis.Waarom heb ik deze foto eigenlijk gemaakt?In de Koldenhovensteeg – maar daar zijn we denkelijk al aan voorbij – zijn luchtsteunbogen te zien om vervorming en instorting van de zijgevels te voorkomen. Maar deze stutten in de Geerstraat dienen hetzelfde doel.Sinds 1854 is de Theologische Universiteit Kampen (TUK) van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKv) in Kampen gevestigd. Zijn ze al verhuisd naar Utrecht? Een stukje geschiedenis, want die eindeloze scheuringen in religieuze kringen boeien mij wel.
De universiteit heeft oude papieren: op 4 december 1854 opent de Theologische School in Kampen haar deuren. De academie leidt predikanten op voor gemeenten die bij de Afscheiding van 1834 de Nederlandse Hervormde Kerk hebben verlaten. Na de vorming van de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN) in 1892 worden ‘Kampen’ en de Vrije Universiteit in Amsterdam de predikantsopleiding van het nieuwe kerkverband.
De Vrijmaking van 1944, waarbij een deel van de gereformeerden de GKN verlaat en de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKv) vormt, leidt ook in Kampen tot een scheuring. Sindsdien zijn er twee theologische hogescholen (later universiteiten) in de IJsselstad.
Die van de GKv bevindt zich aan de Broederweg. De Kampense vestiging van de Protestantse Theologische Universiteit heeft in 2012 de deuren gesloten. Met het vertrek van de Theologische Universiteit Kampen verdwijnt het universitair onderwijs uit Kampen.
Nog een gebouw van de Theologische Universiteit. Sowieso lijkt zo’n theologische studie mij geen kattenpis. Latijn, (oud-)Grieks en (oud-)Hebreeuws. Hm, mogelijk als toegift nog wat oude Semitische talen. Spijkerschrift lijkt mij ook wel een interessant bijvak, dit om de Babylonische mythen te kunnen lezen.Tja, zo’n poort als deze heeft wel wat. Ook in ons dorpje wordt nagedacht hoe de ‘intree’ van het dorp iets meer allure te geven.Dit soort muurreclames schijnt echt iets van Kampen te zijn.De Sint Nicolaas- of Bovenkerk op de Koornmarkt is het oudste bouwwerk van de stad.Bij een restauratie zijn resten van een Romaanse kerk uit omstreeks 1200 gevonden. De toren dateert uit de 13e eeuw. Indrukwekkende kerkgebouwen golden in de Middeleeuwen voor steden als een bewijs van macht, aanzien en welvaart. Rond 1500 heeft de Sint Nicolaaskerk haar huidige gedaante gekregen, in de 16e eeuw is de toren nog verhoogd en in 1807 van een hogere spits voorzien.
Kampenaren noemen deze kerk de Bovenkerk. Deze benaming verwijst naar de locatie van het kerkgebouw. Kampen groeide vanaf het gebied rond de kerk geleidelijk in noordelijke richting, stroomafwaarts met de rivier mee. De Bovenkerk staat stroomopwaarts, boven in het oudste deel van de stad. Dit stadsdeel werd het Bovenespel genoemd (espel = wijk).
De kerk bezit een bijzonder mooi orgel, dat ruim 3200 pijpen bevat. In de kooromgang zijn gedenkstenen aangebracht ter nagedachtenis van beroemde Kampenaren.
De gedenkstenen van twee personages uit De Stomme van Kampen en Hasse Simonsdochter liggen hier: de schilder Hendrick Avercamp en de klokkengieter Geert van Wou werden beide in deze kerk begraven. In de kerk hangen nog twee klokken van Geert van Wou. Ook de neef en leerling van de schilder, Barend Avercamp, vond in deze kerk zijn laatste rustplaats.
Het is wel een beetje jammer dat de kerk gesloten is.
Aan de Oudestraat nummer 4 stond tot in de 15e eeuw het Richthuis; het gerechtsgebouw waarin de schepenen recht spraken. Dit was ook de reden dat de kaak, een stenen zuil waarop mensen in een kooi als straf te schande gezet konden worden, zich op de Koornmarkt bevond. Tot eind 16e eeuw werden schurken midden op het plein op de kaak terechtgesteld. Later vonden de terechtstellingen plaats op de kaak op het Koeplein bij het oude raadhuis, waarna de oude kaak op de Koornmarkt werd gesloopt.Het uiteinde van de stadsgracht de Burgel heeft open verbindingen gehad met de IJssel, waardoor schepen via de Burgel de stad in konden varen en afmeren. De Oorgatsbrug had een zogenaamd ‘oorgat’: een open gleuf die dwars over het wegdek liep, breed genoeg om een staande mast door te laten. Op de kademuur staat ‘verplegen’, dat verwijst naar de vroegere functie van het huis dat erachter staat.Dat is het (voormalig) pesthuis.
De gevelsteen boven de ingang geeft de datum van oprichting aan: 1538. Kampen werd regelmatig geteisterd door pestepidemieën. Uit vrees voor besmetting werden de pestlijders in een speciaal ziekenhuis, buiten de oorspronkelijke stadsmuur, ondergebracht. Na een ingrijpende verbouwing in 1793 deed het gebouw tot 1916 dienst als stadsziekenhuis. Nu zijn er diverse instellingen in ondergebracht.Opnieuw een muurreclame.Op de hoek van de Venestraat en de Vloeddijk staat dit pand.Was hier ooit het Bregittenklooster gevestigd? En heeft het daarna dienst gedaan als kazerne? Een passerende local heeft geen idee. Het gebouw heeft ook dienst gedaan als weeshuis.Dit pand staat aan de Bregittenstraat. Volgens mij bedoelen ze dit pand. Kan de VVV hier eens een bordje aan de muur spijkeren?Aan het eind van de Cellebroedersweg staat de Cellebroederspoort.Nabij de poort staat (zit) dit beeldje, helaas zonder informatief bordje.Dit is museum ‘De Stadsboerderij’. Eeuwenlang hebben veel boeren binnen de stadsmuren van Kampen gewoond.
De Groenestraat was de straat van de ‘stadsboeren’. Sommige panden zijn nog als boerderij herkenbaar, bijvoorbeeld aan het luik op de verdieping, waardoor het hooi werd gestoken. Halverwege deze straat, op nummer 94, is Museum De Stadsboerderij gevestigd, waar je kunt zien hoe de boerengezinnen werkten, woonden en leefden samen met hun vee midden in de stad Kampen.
Op de zogenaamde stadsweiden in het gebied achter Kampen, lieten deze ‘koeboeren’ uit de stad ’s zomers hun vee grazen.
Uiteraard is het museum gesloten.
Het Zuiderzeepad heb ik in de jaren 2008 en 2009 gelopen.De Doopsgezinde kerk.Opnieuw een pand van de Theologische Universiteit. Is er al een herbestemming voor al deze panden?In de Broederweg ligt deze ‘struikelsteen’.Aan het eind van de Broederweg staat de Broederpoort.De Broederpoort is in het kader van de stadsuitbreiding in 1465 gebouwd en de eerste Broederpoort heeft, net als de Cellebroederspoort dichter bij de oude stadskern op de Burgwal gestaan. Rond 1615 verloor de poort haar verdedigende functie en werd de poort tot woning omgebouwd. Tegenwoordig is de poort alleen opengesteld voor bezichtiging tijdens exposities.
Ook aan de Broederweg staat de Nederlands Gereformeerde Kerk. Er is een dienst aan de gang, het gezang is buiten hoorbaar.Kijk, kerkgangers, want in dit pand is zo te lezen de Oud Gereformeerde gemeente gevestigd.Hier staat het kleinste huisje van Kampen.In de Buitenhaven liggen wat scheepjes.Nog iets verder ligt de Kogge.In de haven ligt de enige Nederlandse reconstructie van een Kogge afgemeerd.
De ontwikkeling van de robuuste eikenhouten kogge, een schip dat veel zeewaardiger was dan de eerdere modellen scheepstypen, maakte in de 13e eeuw betere handelsbetrekkingen tussen de handelssteden mogelijk. Deze handelssteden richtten toen het bekende Hanzeverbond op.
Koggen voeren zowel naar het zuiden van Europa (Portugal, Frankrijk) als naar Denemarken, Zweden en de Baltische staten. De Ommelandroute was de noordelijke route en voerde om Denemarken (om het land) naar de Oostzee. Het Kamper Gemeentearchief bewaart twee oude privileges uit 1251, waarin de Deense koning Abel voorrechten verleent aan de Ommelandvaarders. De Kamper Kogge is als eerste (verantwoorde) reconstructie van een Kogge begonnen aan een echte Ommelandvaart.
Na zo’n 800 jaar wordt deze beroemde historische handelsroute om Jutland weer door dit Hanzeschip gevolgd zoals die in de 14e en 15e eeuw werd gevaren. Op de Koggewerf is een expositieruimte over deze Ommelandvaart en de bouw, het onderhoud en varen met Koggen ingericht.
We lopen door naar De Onze Lieve Vrouwekerk, ook Buitenkerk genoemd.Ook deze kerk is gesloten.
Mooi, we zijn bijna rond. Het is toch wel erg warm geworden. We bespeuren een snackbar waar we een broodje kip en een milkshake genieten. Ok, dat allerlaatste deel van de stadswandeling houden we voor gezien, het is inmiddels dik na drieën.
Op naar huis, we hebben er een druk weekend opzitten. We hebben het prima naar ons zin gehad! Iedereen die dit weekend voor ons tot een succes heeft gemaakt – in het bijzonder de medewerkers van Havezathe Carpe Diem – bedankt!