Lieve lezer(essen)s van mijn wandelavonturen,

Geen wandelavontuur? Nee, dat is het slechte nieuws.
Nu het goede nieuws: hier volgt een reisverslag van de rondleiding op landgoed Staverden.

Reisverslag rondleiding landgoed Staverden
Zaterdag 28 april 2018

Zaterdag 28 april 2018
Staverden
Het is zonnig, maar met een graadje of 15 in de plus wel fris. Zullen we meedoen met de rondleiding op landgoed Staverden georganiseerd door de Oudheidkundige Vereniging? Op 7 januari dit jaar deden we mee aan de cultuurhistorische wandeling op het landgoed Staverden onder leiding van boswachter Cor Jansen. Dit keer staat het landhuis zelf op het menu mét een bezoek aan de tuin en de in oprichting zijnde bierbrouwerij, die wordt gevestigd in het voormalig koetshuis.

Om kwart over één staan we op de grote parkeerplaats, maar daar ontwaren we alleen maar auto’s. Zullen we rustig aan naar het landhuis lopen? Mogelijk hebben we een berichtje gemist. Inderdaad, we hebben een email niet gelezen en we verzamelen bij de achteringang van het landhuis. We worden welkom geheten in de hal. Tjonge, die ziet er toch prima uit.We lopen verder naar de serre. Kijk, het Gelders Landschap is druk bezig met de renovatie want die is na jaren van verwaarlozing hard nodig. We mogen foto’s maken, maar alleen voor eigen gebruik, want het ziet er natuurlijk niet uit. Maar… daar ik kijk doorheen, dit gaat heel mooi worden! Is er over een aantal jaren weer een rondleiding? Janine doet de geschiedenis van het landgoed uit de doeken.Staverden heeft zijn faam te danken aan de Gelderse graaf Reinoud I (1271-1326), die hier het eerste ‘kasteel’ liet bouwen. Reinoud had grote plannen met Staverden en kreeg in 1299 (1291?) stadsrechten van de Duitse koning Rudolf von Habsburg. Maar de ontwikkeling van Staverden stokte.
Wel liggen er momenteel verspreid over het landgoed nog steeds 18 boerderijen, een koetshuis, de oranjerie, een watermolen, een duiventil, arbeiderswoningen, een kerkje en een begraafplaats. Verschillende van deze gebouwen zijn aangemerkt als Rijks- of Gemeentelijk monument. In 2000 zijn ze voorzien van een schildje met een pronkende pauw. In 2012 is Staverden uitgeroepen tot de kleinste stad van de Benelux, met zijn 52 inwoners!
De graven – en later hertogen – van Gelre gebruikten landhuis Staverden vooral als jachtslot. Vanaf 1400 werd het landhuis bestuurd door leenmannen die de verplichting hadden om witte pauwen te houden. De pauwenveren werden gebruikt voor de toernooihelm van de hertog. Nog altijd worden er witte pauwen gehouden in de pauwenkooi op een paar honderd meter van het landhuis.
Een andere verwijzing naar Gelre is het graf van Leonora (of Elonora) dat zich op een eilandje in de Molenbeek bevindt. Op de gedenksteen staat het opschrift ‘Leonora 1353’. Volgens de legende vluchtte deze adellijke jongedame in 1353 naar Staverden, waar ze uit liefdesverdriet stierf. Haar geest zou nog altijd rondwaren als de ‘Zwarte Vrouw van Staverden’. Nog steeds zou het niet veilig zijn om na 12 uur ‘s nachts de kasteeltuin te betreden. Wie de Zwarte Vrouw ontmoet, kan het niet lang meer navertellen…
U kunt de legende terugvinden op (https://www.beleven.org/verhaal/de_zwarte_vrouw_van_staverden).
In 1651 kwam het kasteel in handen van de Van Haersoltes, die het kasteel in de volgende twee eeuwen verbouwden tot een meer bewoonbaar landhuis.
Nadat Jan Rudolf Kemper het huis in 1835 door koop had verworven, liet hij met gebruikmaking van delen van het 17de-eeuwse huis dit opnieuw verbouwen naar de eisen van die tijd.
Het landhuis kwam in de twintigste eeuw in het bezit van Frederik Bernard s’ Jacob, oud-burgemeester van Rotterdam en zijn zoon Herman Theodoor s’ Jacob. Ir. F.B. s’ Jacob liet het landhuis na 1905 door architect L.A. van Essen en J. van Zeggeren uit Harderwijk vergroten tot het huidige kasteel.
Het huidige landhuis Staverden is ongeveer een eeuw oud, maar wordt door zijn veel langere geschiedenis steevast ‘kasteel’ genoemd. Het huidige kasteel heeft nog altijd de indeling uit 1907. Ook interieurdelen als schouwen, betimmeringen, trappenhuis, glas-in-lood en wand- en vloertegels zijn nog uit die tijd. De zalen op de begane grond zijn gedecoreerd met Jugendstil motieven.
De erfgenamen verkochten het landgoed met het kasteel in 1963 – na het overlijden in 1962 van Herman Theodoor s’ Jacob – aan de Stichting Het Geldersch Landschap.
Het kasteel is daarop jarenlang als opleidingscentrum (douane en later Nedloyd), recreatieoord en hotel/restaurant gebruikt.
In 2008 is het landhuis verkocht aan de Ermeloër Coen Haklander, die het landhuis verhuurde als kantoorruimte. Tja, toen kwam de crisis en in 2014 ging de boel failliet.
In 2016 kocht het Geldersch Landschap het kasteel terug. Nu is het de vraag wat er met het kasteel moet gebeuren. Wie heeft er een idee, vraagt Janine?
Het landgoed heeft een oppervlakte van in totaal 718 ha en strekt zich uit over een lengte van bijna 7 km, vanaf de Stakenberg in het noorden tot bijna bij het Uddelermeer in het zuiden. Het bestaat voor ongeveer 340 ha uit bos, 310 ha landbouwgrond en 70 ha natuurterreinen, wegen en gebouwen. Door de grote afwisseling van loof- en naaldhout, houtwallen, beekjes en bloemrijke velden is het landgoed een van de mooiste natuurgebieden van ons land.
In 1790 werd de kasteeltuin in Staverden in de Engelse stijl aangelegd door de tuinarchitect J.G. Michaël. Door Franse en Engelse invloeden is vanaf de tweede helft van de 17e eeuw pas echt sprake van een strakke tuinaanleg in Nederland. De Franse stijl (de Barok) is te herkennen aan rechte lanen, cirkelvormige vijvers en doolhoven van bijna mathematisch gesnoeide hagen en is symmetrisch van aard. De Engelse landschapsstijl doet vermoeden, dat alles wat je ziet op natuurlijke wijze is ontstaan. Maar niets is minder waar. Elk plekje, elke bocht (en er zaten heel wat S-bochten in het pad en in de beek) zijn zorgvuldig uitgekiend. Na elke bocht moest zich een nieuwe verwondering voordoen: vandaar de vele verrassende doorkijkjes. Ook de tuinbeelden – vaak met een mythologisch motief – waren een onmisbaar onderdeel in deze tuin.
De symmetrische vakken, beplant met vaste planten en/of struiken, waren omrand met buxus. In de eerste helft van de 20e eeuw werden kassen, de oranjerie en de tuinmanswoning gebouwd en stonden langs de paden onder andere palmbomen en sinaasappelboompjes in kuipen, die in de wintermaanden in de oranjerie werden geplaatst.
In tropische kassen groeiden verder bananen en ananas, maar ook suikerriet, rijst, koffie, katoen, palmen en orchideeën. De afgebroken kassen zijn in 2007 hersteld en de volledige restauratie van de tuinen is uitgevoerd naar het idee uit 1790. De oranjerie en de rechthoekige doolhof zijn er ook nog.
De wanden van de doolhof bestaan uit beuken. De meeste doolhoven bij buitenplaatsen stammen uit de periode van 1680 tot 1780. Ze zijn geïnspireerd door de doolhof in Versailles.
Tjonge, het is een heel verhaal, er is heel wat gebeurd! Omissies? Ik houd mij aanbevolen.
Vanaf het balkon is er een prachtig uitzicht over de kasteelgracht. Overigens, een aantal foto’s heb ik genomen met mijn iPhone en een aantal met mijn Nikon voorzien van de fish-eye lens. Deze foto’s zijn te herkennen aan de gebogen lijnen die in werkelijkheid recht zijn. Op naar de bibliotheek. Deze is min of meer gevuld met geschonken encyclopedieën. Toentertijd was zo’n encyclopedie een rijk (en duur) bezit, maar sinds Wikipedia overbodig.We lopen weer verder en worden geattendeerd op de prachtige lampen.Trap op valt een prachtig glas-in-lood raam te bewonderen.In de sleutelkast is te zien dat er toentertijd 48 slaapkamers op de bovenverdieping waren. Daar gaan we niet kijken (helaas), maar ik hoor dat het smalle pijpenlaatjes zijn. Daar moet dus ook nog veel gebeuren.We lopen de trap af naar het souterrain. Hier bevonden zich de technische installaties, de keuken, de provisie en de linnenkamer en nog zowat. Inmiddels is er al veel gesloopt en afgevoerd. Tja, de kasteelgracht is vlakbij en alles is zo vochtig als wat. Bovendien lekken er nog al wat CV-leidingen. Doorgerotte balken, en betegelde ruimtes. Hier kan een klusser zijn hart ophalen.Ook van hieruit – het balkon bevindt zich boven ons – is het uitzicht prachtig.Ok, de rondleiding in het ‘kasteel’ zit erop, Janine en Dhr. Timmer: bedankt!
Gerard neemt het over en we verlaten het kasteel aan de achterzijde.De tuin ligt er prachtig bij. Wat is dit voor een struik? Een Amerikaanse Kornoelje wellicht?Tussen de regenbuien door komt de zon tevoorschijn. De tuin kenmerkt zich door bochtige paden en kunstmatige heuvels. Het theehuis ligt ook op een hoogte.Dit is een mooie plataan, nu nog wat blad eraan.En dit is een Sequoia. Een kleintje weliswaar, in de States staan er van meer dan 80 meter hoog en en stamomtrek van meer dan 30 meter. Maar goed, deze ziet er gezond uit en het wordt nog wat.Hier genoten de dames van hun bakje thee. De voorkant van het theehuis ligt op het noorden, want bruin worden was uit den boze. Dat was iets voor de arbeiders.Een Rode Beuk staat er ook. Dit is een erg mooi exemplaar.De ijskelder. Daar schreef ik al in een vorig verslag over, dus even knip en plak: ‘zoals bekend wordt het kasteel omsloten door een gracht. Deze was in het verleden niet alleen belangrijk als verdediging, maar ook om vis in te houden als voedsel. Bovendien werd er in de winter ijs uitgezaagd en in de ijskelder opgeslagen. Hiermee werd in de warmere jaargetijden voedsel en drank gekoeld. In 1987 heeft het Geldersch Landschap de ijskelder geschikt gemaakt als overwinteringsverblijf voor vleermuizen’.Op dit eilandje bevindt zich het graf van Leonora. Het doet me denken aan prinses Diana, die ook een ongelukkig liefdesleven heeft geleid, tragisch om het leven is gekomen en ook op een eilandje is begraven.De beukenhagen zitten nog niet vol in het blad, maar het begint al op een doolhof te lijken.We lopen door de tuin met zijn perken richting koetshuis. De vaste planten staan nog niet in bloei, dat duurt nog even.In de vijver zwemmen karpers, maar zo zijn ze niet te zien.Kijk deze witte pauw eens fier in de lucht kijken!Een doorkijkje, daar staat de tuin om bekend.Dit is het koetshuis. Toentertijd werd het koetshuis verhuurd voor bruiloften en partijen en ikzelf heb er ook eens een bruiloft bijgewoond. Nu is dat niet meer mogelijk, want er wordt een bierbrouwerij in gevestigd.Hier komen de ketels te staan, mettertijd kom ik nog een keer kijken.Een doorkijkje vanuit het koetshuis naar het kasteel. Moet ik al komen voorrijden met de koets?Ok, hier eindigt de rondleiding, Gerard: bedankt!
We lopen nog even naar de voorzijde van het kasteel. De voorzijde ‘oogt’ het mooist!
Kijk, daar staat kasteel Staverden. Het ziet er toch prachtig uit! Tja, ik heb altijd al ‘op stand’ willen wonen, maar ik vrees dat de huur aan de hoge kant gaat worden.Ook maar even langs de watermolen, we zijn er nu toch.Deze bank kreeg Ir. F.B. s’ Jacobs voor zijn 80e verjaardag van zijn dankbare pachters.
Ik denk dat de inning onder druk heeft plaatsgevonden.We besluiten met een bezoek aan de oranjerie waar Brasserie Staverden is gevestigd. Tijdens ons vorige bezoek was de Brasserie gesloten, dus halen we onze schade in.
Ok, het zit erop. Op naar huis, we hebben een leuke en leerzame middag achter de rug.