Westerborkpad (okt 2012)

Zaterdag 27 oktober 2012
Hoevelaken – Ermelo
Om half zeven sta ik op. Uiteraard is het nog donker, dus alles moet met het hoofdlampje. Ik bereid weer havermoutse pap en twee bekers thee. Precies om acht uur stappen we op. Het is net aan licht, want de markering moeten we wel kunnen zien. Het is net boven de 0 graden en het gras vertoont bevroren plekken. We lopen door het gehucht Holkerveen en daarna over het fietspad langs de Amersfoortse Weg. Kijk, dit heette toch vroeger: ‘Discotheek Starlight’? Nu heet het: ‘Evenementencentrum De Laak’. Tja, ik ben hier in geen jaren geweest. De handwijzer geeft aan: ‘Centrum’. Centrum wat? Centrum Nijkerk wordt bedoeld. Het is half negen geweest en de zon komt op boven de bevroren weilanden. Als we door Nijkerk lopen zien we dat Tearoom Knevel al open is. Hier hebben ze prima koffie en het chocoladegebak is eveneens van hoge kwaliteit. Als we om half tien door het centrum lopen is dit nog uitgestorven. Nabij het station woonden Samuël en Petronella de Liver met hun drie dochters aan de Spoorstraat. Twee dochters werkten in de psychiatrische inrichting Het Apeldoornsche Bos. In de nacht van 21 op 22 januari 1943 ontruimden de Duitsers de inrichting, waarna de patiënten en enkele personeelsleden rechtstreeks naar Auschwitz werden afgevoerd en meteen vergast. Samuël en Petronella werden via kamp Westerbork afgevoerd naar Sobibor waar zij werden vermoord. Alleen dochter Josephina overleefde de oorlog. Een groot gedeelte van de binnenstad van Nijkerk is omhekt. In dit gebouw heeft brand gewoed. Een compleet winkelcentrum staat leeg en is dichtgespijkerd. Wat is hier aan de hand (geweest)? Nabij de haven staat het Amptshuys. Het Joods monument herinnert aan de 48 vermoorde Joodse inwoners van Nijkerk.
Op een glasplaat staat uitleg. Jammer, wie kiest er nu voor glas, de tekst is niet te ontcijferen. Min of meer langs het spoor en door het buitengebied van Nijkerk lopen we naar Putten. De temperatuur is 8 graden in de plus en de zon staat er goed bij. Prachtig herfstweer eigenlijk. Reino en Till nemen het er even van. Het was één dag sporen naar kamp Westerbork en drie naar Auschwitz. Wij lopen door het herfstbos. Natuurmonumenten heeft hier een verbinding tussen afzonderlijke natuurgebiedjes gerealiseerd. Dit zijn de natuurgebiedjes. Het ziet er allemaal nogal nat uit. Wij gaan verder over asfalt. Om één uur lopen we Putten in. Heel Putten is aan het winkelen. We hebben er 20.39 kilometer opzitten en eigenlijk hebben we wel trek. Daar is Grandcafé: ‘Het Kantoor’.
Je zou het ook: ‘Het Bureau’ kunnen noemen. In elk geval, ik bestel een uitsmijter ham/kaas en deze is boven verwachting. In deze villa woonde toentertijd Jonker ‘Frits’, die zo ongeveer een kwart van de (landbouw)grond rond Putten in bezit had. Hij overleed in 1991, daarna is de villa verbouwd en nu in gebruik door een woningstichting. Pal daarnaast is de herdenkingshof met het standbeeld ‘Het vrouwtje van Putten’.
Jaarlijks op 2 oktober is er een herdenking, vandaar de kransen. Hier tegenover is de gedachtenisruimte met daarin een expositie. De Stichting Oktober 44 streeft ernaar om een museum te starten. Ik heb al eerder over de razzia in Putten geschreven. De aanleiding daartoe was de aanslag op een Duitse personenauto nabij de Oldenallersebrug gelegen tussen Nijkerk en Putten. Er is nooit gedegen onderzoek gedaan naar het hoe en waarom van deze actie. Sowieso is duidelijk dat deze aanslag nooit had mogen worden uitgevoerd. Toch neem ik het de verzetsmensen niet al te kwalijk, op 5 september (Dolle dinsdag) meende iedereen dat de Duitsers binnen enkele dagen zouden capituleren. Van 17 t/m 25 september vond de slag om Arnhem plaats. De situatie was chaotisch. ‘Piet van de Veluwe’, de gewestelijk commandant, bedacht plannen om de geallieerde operaties te steunen. Onder andere gaf hij opdracht om sabotage-acties uit te voeren. Hij dacht er daarbij denkelijk niet aan dat verzetsstrijders die dit soort acties uitvoeren niet onder het Oorlogsrecht vallen. De vraag of ‘Piet van de Veluwe’ geheel op eigen initiatief handelde danwel orders ontving uit Londen is nooit opgehelderd, ook al omdat hij in maart 1945 door de Duitsers is gefusilleerd.
Door deze onbezonnen actie zijn 552 mannen uit Putten in Duitse concentratiekampen omgekomen. Dat dit tot heden een trauma is in Putten laat zich begrijpen.
Wij lopen weer verder en daartoe lopen wij dezelfde weg naar het station als toentertijd de mannen uit Putten. Zou dit huis er toen al gestaan hebben? Voorbij station Putten begint het buitengebied, zoals dat hier genoemd wordt. Aan de Vanenburgerallee staat Kasteel De Vanenburg uit de 17e eeuw. Momenteel is het in gebruik als congres-, vergader- en hotelaccommodatie. Echter in 1942 hebben van hieruit Joodse mannen dwangarbeid verricht. Van wat er daar gebeurd is, is zo goed als niets bekend. In elk geval zijn de mannen eind 1942 afgevoerd naar kamp Westerbork.
Zij keerden niet terug. Dit is de woning van Jan Baan, oprichter van het voormalige softwarebedrijf ‘Baan’. Tja, toentertijd gingen de aandelen ‘Baan’ als een speer, echter het bedrijf is ten onder gegaan na onthullingen over vermeende boekhoudfraude. Op zondag werd er niet gewerkt bij Baan gezien zijn reformatorische achtergrond. Het bedrijf werd op zondag geleid vanuit India. Dat land ligt in een andere tijdzone, dus dat kon probleemloos. Trouwens Jan Baan heeft zijn landhuis te koop staan (gaat het gerucht). Het schijnt niet zo goed te gaan met zijn in 2001 opgerichte nieuwe softwarebedrijf Cordys. Om vier uur naderen we de uitspanning (?) Boerderij-pret. Sowieso moeten we water regelen, want straks gaan we wildkamperen. ‘De koffie staat klaar’ staat op het spandoek.
Zo te zien moet het open zijn. We moeten ons melden bij de bar. Daar blijkt dat volwassenen gratis toegang hebben, voor kinderen moet €6,- intree worden betaald. Koffie hebben ze inderdaad en ook water.
Nou, in deze voormalige schuur is een enorme ‘ballenbak’ ingericht. Kinderen kunnen zich hier te buiten gaan. Op het buitenterrein is er ook van alles mogelijk. Na zo’n uurtje stappen we op en een kilometertje verder vinden we een prachtige rustige plek om onze tentjes neer te zetten. We hebben er 30.24 kilometer opzitten. Ik bereid weer een kerriesoepje en dit keer een Spaghetteria Carbonara van Knorr. Met de Nero d’Avolo uit Sicililië smaakt alles uiteraard lekker. Volgende keer moet ik op witte wijn overgaan, want het wordt te koud voor rode wijn. Tegen kwart voor zeven wordt het donker en om zeven uur lig ik erin.