Zaterdag 17 november 2018
Stadswandeling in Assen – het Heinenhoes in Anderen
Om half negen genieten we het ontbijt, dat zoals altijd prima is verzorgd.Tegen tienen stappen we in de auto en rijden naar Assen. Ik parkeer in de parkeergarage aan de Torenlaan. De stadswandeling die we gaan doen heeft Orchideetje al jaren in haar archief. Als we een VVV zien, vragen we een nieuwe, deze stadswandeling is mogelijk herschreven.
Even een stukje geschiedenis.
Assen is op de kaart gezet door de verhuizing van klooster Mariënkamp (Maria in Campis) in 1258 van Coevorden naar waar nu het centrum van Assen ligt. Destijds werd het klooster omgeven door singels (grachten). Deze zijn inmiddels gedempt.
Laat in de 18e eeuw kwam Assen tot bloei. Het werd een aantrekkelijke vestigingsplaats voor de rijke inwoners van de provincie. Zij bouwden een aantal imposante huizen.
Een voorbeeld hiervan is huize Overcingel.
Lodewijk Napoleon, de broer van keizer Napoleon en zijn onderkoning in Nederland, koos Assen als zomerresidentie.
Assen kreeg stadsrechten in 1809. Assen is hiermee één van de jongste steden van Nederland. In 1814 werd Assen de hoofdstad van de provincie Drenthe.
Assen geniet landelijke bekendheid doordat de TT, een bekende motorrace, hier jaarlijks wordt gereden.
We lopen naar het centrum, naar de Brink. Het is even zoeken, want waar is nu dat Drostenhuis? Kijk, daar staat het, mét een informatief bordje. Maar ook was het Drostenhuis tot 1940 de ambtswoning van de Gouverneur des Konings (later CdK), daarna kantoorruimte van het provinciehuis en vanaf 1973 onderdeel van het Drents Museum.Dit keer geen ontsierende fietsen (tegen het hek), maar geparkeerde auto’s.
We lopen het Drostenlaantje in en zien rechts de Gouverneurstuin, toentertijd de tuin van de Gouverneur des Konings. Nou ja tuin, de grond was in gebruik als boomgaard en groentetuin. Zo te lezen was hier in de jaren 1950 – 1960 het Jeugdverkeerspark gevestigd. Ik ben er nooit geweest, maar de naam komt me toch bekend voor.
Het Jeugdverkeerspark is destijds verhuisd en in 1987 is de tuin gerestaureerd op basis van het oude padenplan. Ziet u dat ‘wittige’ op het blad? Vannacht heeft het iets gevroren en het is momenteel maar een handvol graden in de plus. Bepaald fris dus. Wel schijnt de zon volop, dat zit weer mee.Wat is dit nu voor een vijver? De stadswandeling rept er niet over. Ik kom er pas later achter dat onder de vijver en het park de nieuwe museumvleugel van het Drents Museum is gerealiseerd. Ik moet tijdens een volgend bezoek maar eens goed opletten.
Sowieso een technisch hoogstandje.Iets verder staat Huize Overcingel, een buitenhuis gebouwd in 1777-1778 voor de ontvanger-generaal der Belastingen in Drenthe, Johan van Lier. De naam betekent ‘aan de overkant van de cingel’. Het was een van de eerste gebouwen buiten de grachten (singels) rond het oude stadscentrum van Assen. Het landgoed van 5 hectare is nog steeds in bezit van de familie Van Lier.In de Kloosterstraat op nummer 9 is een woonhuis mét onderduikruimte waar vanuit op 11 december 1944 de overval op de gevangenis in Assen is uitgevoerd. Er werden 31 verzetsmensen bevrijd. Net op tijd, want ze zouden 12 december worden geëxecuteerd. De Duitsers namen geen represaille maatregelen.Iets verder is deze pomp te zien. De pomp werd in de muur aangebracht boven een waterput die waarschijnlijk nog uit de middeleeuwen stamt. ‘Renovatum Anno Domini MDCCCXCV’ betekent ‘Gerenoveerd in 1895’.Vanaf 1602 zetelde het Drentse bestuurscentrum in het oude kloostergebouw aan de Brink, dat in 1883 werd afgebroken. Er werd een nieuw gebouw in neo-renaissancistische stijl opgetrokken voor het Provinciale Gouvernement tussen de Abdijkerk en het Drostenhuis. Tot 1973 zetelde het Provinciaal Bestuur van Drenthe hier, daarna is het gebouw in gebruik genomen door het Drents Museum. De tentoonstelling ‘Iran’ bezochten we al op 17 juni dit jaar (zie reisverslag). Tot morgen kunt u terecht, inmiddels bent u dus te laat.Maar… niet getreurd, van 16 december t/m 5 mei 2019 kunt u terecht voor de tentoonstelling ‘Nubië, Land van de Zwarte Farao’s’.
Op de topgevel, boven de (oude) ingang van het museum, torent het beeld van ‘de Germaan’. Deze ‘Germaan’ zou gezien kunnen worden als symbool van de Germaanse rechtsbeginselen in het middeleeuwse Drentse Landrecht.Van de oorspronkelijke 13e eeuwse Kloosterkerk resteert vrijwel niets meer. Het huidige gebouw stamt uit 1662 en werd gebruikt door de Hervormde Gemeente. Deze Gemeente is in 1848 verhuisd naar de Jozefkerk en daarna diende het gebouw als gemeentehuis, provinciehuis en momenteel is het in gebruik bij het Drents Museum.Voor de voormalige Kloosterkerk staat het gedenkteken voor de slachtoffers tijdens de jaren 1940 – 1945.Het oorspronkelijke Ontvangershuis werd in de as gelegd door de grote stadsbrand op 11 augustus 1676. Pas in 1698 werd het herbouwd, maar het is toch waarschijnlijk het oudste woonhuis van Assen. Het huis was eerst een priesterwoning, als onderdeel van het klooster Maria in Campis. Daarna het woonhuis van de ontvanger-generaal van Drenthe, ook in gebruik als Prinsenhof van Drenthe (logeeradres voor de stadhouders).
Koning Lodewijk Napoleon verbleef er tijdens zijn bezoek aan Assen in 1809, waarin hij het dorp stadsrechten heeft verleend.
In 1813 werd het huis verkocht aan een particulier. Tussen 1822 en 1830 is er een nieuwe gevel voor het pand, oorspronkelijk gebouwd van kloostermoppen, gezet.
De tegenwoordige eigenaar is de provincie Drenthe, die het pand rond 1955 helemaal opknapte. Nu zetelt er het bestuur van het Drents Museum.Het Huis van Bewaring aan de Brink is gebouwd in 1840 ter vervanging van de zeer bouwvallige gevangenis uit 1609 aan de Kloosterstraat. Tot 1992 is het gebouw in gebruik geweest als gevangenis. Tegenwoordig maakt het deel uit van het Gerechtsgebouw.Dit is Huize Tetrode op nummer 8 aan de Brink. Het is gebouwd door notaris Mr. Anthonij Homan in 1822. Later kwam het pand in handen van de familie Tetrode die er tot 1930 heeft gewoond. In 1930 ging het pand over naar de gemeente Assen en diende lange tijd als representatieruimte en trouwzaal. In de trouwzaal zijn geschilderde wandbespanningen op doek met landschappen in neoclassicistische stijl aanwezig, die vermoedelijk dateren uit 1822. Het huis is nu onderdeel van het Drents Museum (kantoren), maar de trouwzaal is nog steeds beschikbaar. Overigens, jammer van die geparkeerde auto’s.De tuin van Huize Tetrode is aan de Oostersingelzijde ingericht in de Nederlandse stijl van de 18e eeuw. De beelden in de tuin zijn van elders afkomstig. Het hek komt van een afbraak in Meppel en Havezathe Laarwoud in Zuidlaren (anno 1756). Nou, straks maar even kijken.
In het museumlaantje tussen de voormalige Kloosterkerk en het Ontvangershuis staat het torentje dat de ingang vormt van het Rijksarchief. Het werd rond de eeuwwisseling opgetrokken uit afbraakmateriaal van het kloostergebouw.In het museumlaantje is aan de linkerkant de gevelsteen met het wapen van de Familie Oosting (Tetrode?) ingemetseld.Iets verder is nog een gevelsteen ingemetseld. Helaas is er geen bordje aanwezig.Om de hoek staat het beeldje van ‘Bartje’ naar het gelijknamige boek ‘Bartje’, geschreven door Anne de Vries in 1935. Het boek geeft een beeld van het Drentse platteland tijdens de kindertijd van de schrijver. Het is een leven van hard werken in armoede. Zelf vond ik het boek toentertijd niet erg bijzonder.
In 1954 werd op de vijftigste verjaardag van Anne de Vries het beeldje onthuld, gemaakt door Suze Boschma-Berkhout. Het originele (stenen) beeldje staat tegenwoordig in het Stadhuis aan de Noordersingel (of in het Drents Archief?). Het (bronzen) beeldje dat er nu staat is gemaakt in 1982. Helaas is het beeldje al enkele malen ontvreemd door vandalen/grapjassen. In de jaren zeventig is het boek Bartje verfilmd. Zijn uitspraak: ‘Ik bid nie veur bruune boon’n’, ook bekend uit de TV-bewerking uit 1972 van Willy van Hemert, is exemplarisch. Elk jaar viert Bartje zijn 12e verjaardag op de eerste zaterdag in september met een groot feest in Assen.Dit moet wel de tuin zijn van Huize Tetrode. Een aantal buxussen ziet er verdroogd uit.Deze laan heeft een toepasselijke naam.Tja, dit gebouw wordt niet genoemd in de stadswandeling. Sowieso is het gebouw voorzien van degelijk hekwerk. Ik houd me aanbevolen voor toelichting.Het Paleis van Justitie in de Brinkstraat is uit 1838-1840 van L. de Beer/A. Krommers in neoclassicistische stijl met ionische pilasters en fronton. Op de voorgevel staat de tekst: ‘Sine Justitia Nulla Libertas. Dat betekent: Zonder gerechtigheid geen vrijheid.
Er is markt, dus ik kan niet verder achteruit voor de foto. Overigens, is het gebouw nog wel door justitie in gebruik?Op de Brink zien we de Texelbank die is onthuld op 22 april 1950 en gebouwd naar een ontwerp van J. van der Pijl (1901-1988).
Het is een geschenk aan de Assenaren van de mannelijke bevolking van Texel die in de Tweede Wereldoorlog van november 1944 tot en met april 1945 in Assen zijn opgevangen. Ze zijn door de Duitse bezetter op transport naar Assen gezet, om te voorkomen dat de mannelijke bevolking zich zou aansluiten bij een aanval van de geallieerden op het eiland. De mannen van Texel werden ingezet door de Organisation Todt bij het graven van tankgrachten en loopgraven als onderdeel van de verdedigingslinie Frieslandriegel.Het koopt alweer tegen twaalven, tijd voor de KMA.Inmiddels bevinden we ons op de Markt. Vroeger stond hier herberg ‘De Koppelpaarden’, de pleisterplaats van de postkoets van Groningen naar Zwolle.De gevelsteen is nog aanwezig.Markt 11 en 13 was toentertijd het woonhuis van de familie Hofstede. Het huis is gebouwd  door A. M. Sorg. Het is gebouwd tussen 1783 – 1784. Lange tijd is het pand bekend geweest als Hotel-Café-Restaurant ‘Royal’ van de familie Bies. Momenteel huist er een makelaardij. Wat doen al die fietsen hier?Aan de overkant staat ‘Het Wapen van Drenthe’, tussen 1781 – 1782 gebouwd als ‘herenlogement’. Wat moet ik daar nu onder verstaan? Het pand heeft lang een horecabestemming gehad, is in gebruik geweest als opvanglocatie voor asielzoekers en heeft ook lang leeggestaan. Heb ik het goed dat er nu appartementen zijn gevestigd en op de begane grond een brasserie/café? Wat doen al die mensen op de voorgrond?Legt daar een stoomboot aan? Het staat hier ‘zwart’ van het volk!Een orkest komt langs.En een vliegtuig.En weer een orkest. Hier in Assen zijn alle Pieten nog gewoon ‘roetzwart’ en zo hoort het ook. Wat is dat voor belachelijke redenering dat Pieten afhankelijk van hoe vaak ze door de schoorsteen zijn geweest min of meer zwart zijn? En hun kleding dan? Die kleding ziet er altijd brandschoon uit!Dit is de pepernotenfabriek.Daar is de Sint! Ik hoor van een moeder dat er 400 Pieten met de Sint zijn meegekomen. Dat moet toch lukken met de bezorging van de cadeautjes.Er staat hier nog een interessant huis, te weten het Pelinckhuis, Hier woonde de welgestelde familie Pelinck. Ook staat het huis bekend als het ‘Zustershuis’, omdat de witte zusters er na 1938 woonden. Het klokkentorentje met kruis linksboven op het pand herinnert nog aan die religieuze geschiedenis. De Asser bevolking loopt richting centrum. St. Nicolaas wordt daar zeker ontvangen door de burgemeester.Wij lopen verder aan de noordkant van de Drentse Hoofdvaart.Er staat hier een groot aantal bijzondere panden, bijvoorbeeld op nummer 26, 28 en 30. Het zijn drie fraaie voorbeelden van vroeg 19e-eeuwse woonhuizen van het ‘Asser’ type (Asser stijl: symmetrisch links/rechts met in het midden een fronton doorlopend tot in het dak, of met een dakkapel midden boven).Waar zijn de Pieten om de pakjesboot te lossen?Op nummer 36 staat het ‘Witte Huis’ uit 1821. Dit huis werd gebouwd door Hendrik Jan Oosting, van 1832 tot 1856 burgemeester van Assen en gehuwd met Maria Hofstede.Woning nummer 42 is gebouwd in empire-stijl.Op nummer 48 een woonhuis gebouwd in de ‘Asser’ stijl.Nummer 58 staat niet vermeld in de stadswandeling, maar dit lijkt mij een voormalig pakhuis.Het pand ‘Nieuw Echten’ op nummer 66 is gebouwd door Wolter Hendrik Hofstede in 1819. Het staat momenteel te koop voor ruim een miljoen euro, maar misschien krijgt u er iets vanaf.Ook pand nummer 68 is eigendom geweest van Wolter Hendrik Hofstede en het staat bekend als ‘het huis met het stoepie’.Pand 76 staat bekend als ‘het huis met de vazen’.We steken de Witterbrug over en lopen de Kerkhofslaan in. Rechts van ons bevindt zich de Noorderbegraafplaats.In het iets verder gelegen Asserbos zijn wandelroutes uitgezet. Dat geloven wij wel gezien de tijd en we beginnen het ook koud te krijgen.We slaan linksaf en lopen langs het Hertenkamp. Nou, heel fijn om een hert cadeau te krijgen! Word je meteen op kosten gejaagd!We lopen de Beilerstraat in.
De bijnaam van Assen is ‘Stad der Paleizen’ en stamt uit de 19e eeuw toen reizigers na een lange reis over de Drentse heidevelden tot hun verbazing in een stadje aankwamen met mooie en nieuwe herenhuizen. De ‘Asser Paleizen’ zijn vooral te vinden langs de Vaart, de Markt, de Beilerstraat, de Dr. Nassaulaan, de Hertenkamp en het Van der Feltzpark.
’t Groote Holt staat in het Van der Feltzpark en is gebouwd in 1875 in de eclectische stijl. Zo te lezen is het pand een aantal jaren geleden inwendig volledig op de schop geweest. Het is een Rijksmonument, wie zou er momenteel wonen?Op de hoek met de Beilerstraat zien we de voormalige Rijks HBS in 1867 ontworpen door stadsbouwmeester Harm Cornelis Winters. Het is gebouwd in de eclectische stijl met neoclassicistische elementen en was oorspronkelijk een driedelig gebouw. In de twintigste eeuw is het vanwege de groei van het aantal leerlingen enkele keren uitgebreid.
Sinds 2004 is RTV Drenthe in het pand gevestigd.Villa Oakland werd in 1878 gebouwd in opdracht van Hermanus Hartogh Heijs van Zouteveen. Het pand staat aan de Beilerstraat en is gericht op een kruispunt, met aan de overzijde het Van der Feltzpark.
Het eclectische pand heeft bepleisterde gevels met schijnvoegen, hoeklisenen en kroonlijsten. De villa wordt tegenwoordig gebruikt als kantoor.Deze in eclectische stijl gebouwde villa omstreeks 1875 in het Van der Feltzpark, staat naast ’t Groote Holt. Ook dit is weer een prachtig pand. Zo te lezen is er momenteel een adviesbureau in gevestigd.Villa Helena aan het Van der Feltzpark 7 (waarschijnlijk door H.J. Niesingh in 1905 gebouwd) is een in overgangsstijl gebouwd woonhuis.Dit pand staat niet op het lijstje, maar ik vond het gewoon mooi.Aan de Doctor Nassaulaan staat een ‘Tau’. Ik heb er nog nooit van gehoord.Daarachter staat de katholieke kerk Maria ten Hemelopneming. De kerk, in 1934 gebouwd, heeft prachtig gebrandschilderde ramen met thema’s uit het leven van Maria. Helaas, de kerk is dicht, dus de gebrandschilderde ramen moeten wachten tot een volgend bezoek.Een stukje verder staat de Jozefkerk. Ook deze kerk zit potdicht.We zijn rond. Achteraf blijkt dat we niet alles gevonden hebben, danwel er gewoon aan voorbijgelopen. Sowieso de GPS-track.We zoeken de auto op en rijden naar het Heinenhoes. Daar aangekomen nuttigen we de in Assen gekochte croissants en bereiden er thee bij. We nemen er even ons gemak van, straks weer topsport oftewel het nuttigen van een diner.
Tegen halfzeven betreden we de eetzaal. We zijn de eersten (van vier stellen), maar al snel komt Sandra ons begroeten. Om te beginnen een witte wijn uit Zuid-Afrika. Het is een Kleine Zalze Chenin Blanc. Hm, fris, fruitig en vol aroma.Het voorgerecht komt door. Het is knolselderijsoep, wildzwijnham, paté, een stukje vijg en daarbij eigengebakken brood. Vooral het soepje is buitengewoon van smaak.Dezelfde Siciliaanse wijn van gister komt door. Ok, deze is mij prima bevallen.Er komt een wildstoofpotje door met aardappeltaart, een stoofpeertje en een venkeltje.
De Siciliaan smaakt er ook prima bij.Opnieuw een Kleine Zalze, maar nu een Cabernet Sauvignon. In Zuid-Afrika weten ze wel hoe lekkere wijn te maken.Het hoofdgerecht bestaat uit een eend-saucijsje, eendfilet, rode kool, spruitjes en aardappelchips. Uiteraard is alles zelfgemaakt.Een glas Fine Ruby Port als aperitief smaakt eigenlijk bij elk dessert.Maar natuurlijk helemaal bij kaas, chutney van appel, schimmelkaas, geitenkaas en oude brokkelkaas. Heel bijzonder!Toch nog een echte dessertwijn, een Mas Amiel Vintage. Het is een Grenache uit Frankrijk. Zo, dit is zeker een bijzonder lekker wijntje!Het dessert bestaat uit kastanjeijs, een chocoladetaartje en chocolademousse. Ai, bijzonder lekker!We sluiten af met thee. Het loopt tegen tienen, tijd om de kamer op te zoeken.