Zaterdag 9 december 2006
Koog Zaandijk – Zaanse Schans – Het Schouw
De wekker van 06.15 uur hoor ik niet. Gelukkig word ik om 06.30 uur vanzelf wakker.
Het is droog en opnieuw niet koud. Na de thee en de havermout gaan de spulletjes in de rugzak. Reino maakt in de keuken nog even koffie, de familie ligt nog op één oor.
Tegen achten lopen we naar het station en om 08.11 uur pakken we de trein via Uitgeest naar Koog-Zaandijk.
Zo rond kwart over acht begint het licht te worden. Ik zie dat het half bewolkt is.
Wat een merkwaardig station overigens, dat Koog-Zaandijk. Volgens mij lag er een weg en een spoorlijn toen ze bedachten dat een station ook wel handig kon zijn.
Na een paar honderd meter staan we voor de brug over de Zaan. Normaliter kom ik hier met de auto en dan is stoppen er op dit drukke punt niet bij, vandaar dat ik nu voor het eerst vlakbij ‘De Bleeke Dood’ sta, een meelmolen uit 1656.

Vanaf de brug schiet ik een aantal foto’s. Eigenlijk staan er op de hele Zaanse Schans maar zes molens, waarvan twee in opbouw. Het is nu kwart over negen en de laagstaande zon, die pas een uurtje op is, zet het geheel in een sprookjesachtig licht.
Leefde Van Gogh nog maar! We lopen de brug over en lopen de Zaanse Schans op. Rechts een prachtig pand, afgelopen zomer zaten de bewoners er nog in de tuin. Nu zie ik alleen één geparkeerde auto (en geen goedkope!) en een vrouw met een kruiwagen. Waar zijn al die tienduizenden toeristen die hier ’s zomers in de weg lopen? Ik heb het nog nooit zo mooi gezien! Het eerste winkeltje van Albert Heijn (het eerste pandje links), dit keer gesloten. Wat er niet bij wordt verteld: het is een replica! ‘De Huisman’ is de eerste molen die we tegenkomen. Het is een kleine achtkante stellingmolen , die vanaf 1955 op het pakhuis ‘De Haan’ staat. Hiervoor stond de molen, waarschijnlijk sinds 1786, aan het Blauwe Pad (tegenwoordig Claude Monetstraat) in Zaandam. De molen, die een bescheiden vlucht (spanwijdte van de wieken) van 11,5 meter heeft, kende tijdens zijn werkzame jaren verschillende bestemmingen als snuifmolen (tabaksmolen), mosterdmolen en zaagmolen. Momenteel is de molen ingericht als mosterdmolen. ‘De (Gekroonde) Poelenburg’ is de naam van de felgroen geverfde houtzaag-paltrokmolen. De molen werd in 1963 overgebracht naar de Zaanse Schans.
De molen verloor daarbij de oorspronkelijke groene kleur en werd zwart geteerd.
In 2005 onderging de molen een grote restauratie waarbij het nieuwe houtwerk weer werd gepotdekseld. Het houtwerk werd bij deze gelegenheid tevens voorzien van de oorspronkelijke kleur. De volgende molen is Verfmolen ‘De Kat’. ‘De Zoeker’ (twee foto’s) is een waarschijnlijk in het begin van de 17^e eeuw gebouwde en als oliemolen ingerichte achtkante bovenkruier met stelling. Bijna 300 jaar stond De Zoeker aan de Zaandijker Sluissloot te Zaandijk, maar werd in 1968 verplaatst naar de Zaanse Schans. De laatste molen (afgezien van de molens die momenteel in opbouw zijn) is
‘De Bonte Hen’. Het is een oliemolen. De originele Bonte Hen werd in 1693 gebouwd en bleef tot 1935 in werking. Daarna werd de molen gesloopt op de onderbouw na.
In 1975 werd de molen, in vijf jaar tijd, opnieuw opgebouwd. Onder de molen bevinden zich nog de originele oliekelders voor de opslag van de olie. De naam van het kleine molentje net voor De Bonte Hen is mij helaas ontschoten. Wie helpt? We verlaten de Zaanse Schans en aan de overkant van de Zaan zie ik de voormalige zeepziederij. De fabriek is in 1908 ontworpen door de Amsterdamse architecten Van Rossum en Vuijk, die ook theater Carré in Amsterdam hebben ontworpen. Op het dak staat een grote betonnen adelaar. Het lijkt of de grote roofvogel, zijn uitgespreide vleugels hebben een spanwijdte van 6,75 meter, zich elk moment naar beneden kan storten.
Ooit is dat ook gebeurd. Bij een grote brand stortte de voorganger van de huidige betonnen adelaar de Zaan in. Over deze eerste adelaar doen nogal wat verhalen de ronde. Een daarvan wil dat deze vogel van zuiver brons was. Dat zou ook de reden zijn dat de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog nog naar de vogel, tevergeefs overigens, zouden hebben gedregd. Een ander verhaal wil dat de eerste vogel een massief gouden ring in de snavel vasthield.
De adelaar is overigens niet in zo’n goede staat, de tand des tijds heeft de vogel behoorlijk aangetast. In 2007 zal het pand uitgebreid worden gerestaureerd, waarna het hoofdkantoor van damesmodefabriek Vanilia zich in dit beeldbepalende pand zal vestigen. We draaien in oostelijke richting weg van de industrie, wat een prachtig doorkijkje oplevert. Dat het de laatste tijd goed geregend heeft, is wel te zien aan de weilanden. Een zogeheten bermmonument aan het water. Zouden hier op 23 augustus 1997 vier meisjes verdronken zijn? Dat is toch niet te bevatten! Een zeer aparte molen staat er hier en volgens het bord is dat ook zo. We lopen een dorpje in. Er staat geen bord, hoe zou het hier heten? We vragen aan een local of er hier een restaurant is, want we hebben trek in KMA. We worden verwezen naar het winkelcentrum. Daar is een kerstmarkt aan de gang, helaas zien we geen restaurant. We vragen het links en rechts, maar niemand kan ons helpen. Uiteindelijk zien we aan de rand van het winkelcentrum een snackbar. Het ziet er goed uit, zo te zien is het splinternieuw. Dat blijkt ook het geval, ze zijn pas drie weken open. KMA hebben ze inderdaad en door de kerstmarkt is het nog in de aanbieding ook. Het heet hier gewoon: ‘Zaandam’, het is maar een weet.
Iets verderop is de Jagersplas, ontstaan door zandwinning en nu ingericht voor recreatie. De zwembroek blijft vandaag maar in de rugzak, de wind is toch wat fris. Het Oostzanerveld ligt ingeklemd tussen Zaandam, snelwegen en de spoorlijn.Een handwijzer, we gaan richting Het Twiske. Den Ilp, daar woonde toch die schilder, hoe heette hij ook alweer, met z’n vier, vijf vrouwen. Oh ja, Anton Heyboer. Het Twiske is een 200 hectare groot natuurgebied waar ook recreatie een plek heeft gevonden. Eeuwenlang is hier turf gewonnen, waardoor het specifieke landschap is ontstaan. Verder is er zand gewonnen, waardoor de Stootersplas is ontstaan.
We lopen er een hele tijd langs. Schotse Hooglanders zien we ook, ze doen Reino nooit wat, daarom laat ik haar beleefd voorgaan. Veel mensen zien we niet, meestal zijn we de enigen! Lunchen doen we hier maar, dat gaat prima buiten. Toch gaat het mis, we zien achter ons al een hele tijd prachtige regenbogen en als we voorbij de ophaalbrug zijn, begint het te plenzen. We zitten hier vlakbij Landsmeer. We verlaten de route en draaien het centrum in. Nou ja, centrum, maar we zien wel een bruin café. Het heet ‘De Ruif’. Het zit lekker vol en het pand staat vol sigarettenrook. Wanneer komt dat rookverbod er nu eens door?
We gaan toch maar zitten en bestellen koffie. Na een kwartiertje houden we het voor gezien, het is trouwens droog.
We lopen het dorp uit en staan meteen midden in de weilanden. Nog een paar kilometer en we zijn bij pont Het Schouw, dan hebben we ons rondje erop zitten. Hier is op 29 september 1941 een Engelse bommenwerper neergestort. Twee verbogen propellerbladen vertellen het verhaal. Nog een laatste foto als afscheid. Wat een prachtige wandeling! Wat vreemd dat deze LAW niet meer onderhouden wordt. Ik moet dat toch eens navragen.Het pontje is gelukkig in de vaart en het kost nog steeds een kwartje. Aan de andere kant van het Noordhollands kanaal pakken we de bus. Eerst staan we bij de verkeerde halte, maar snel herstellen we dit. De bus komt binnen een oogwenk voorrijden en brengt ons vlot naar Amsterdam Centraal. Daar pak ik de intercity. Al bij al hebben we vandaag vlot doorgelopen en in totaal zo’n 32 kilometer afgelegd. Reino: bedankt voor de organisatie.